Upadłość raz na dziesięć lat

Rozmowa z [b]Ewą Rejmak[/b], prawnikiem w kancelarii Zdanowicz i Wspólnicy.

[b]Rz: Co zmieni wprowadzenie w życie przepisów o upadłości konsumenckiej na rynku?[/b]

[b]Ewa Rejmak:[/b] Upadłość osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej jest instytucją nową w polskim prawie upadłościowym i naprawczym. Potrzeba jej wprowadzenia była wielokrotnie sygnalizowana, a to z uwagi na ciągły wzrost niewypłacalności osób fizycznych.

Upadłość konsumencką można traktować jako przywilej, dzięki któremu każdy ma możliwość oddłużenia, jeżeli nie ponosi winy za to, że stał się niewypłacalny. Jednakże taki upadły powinien liczyć się z tym, iż cały jego majątek, w tym nieruchomość, zostanie przeznaczony na spłatę wierzycieli.

Dotychczas banki, które udzieliły kredytu hipotecznego, w przypadku przeszkód w spłacie przez dłużnika zobowiązania, z reguły umożliwiały kredytobiorcy restrukturyzację kredytu. Do zajęcia nieruchomości dochodziło w ostateczności, gdy dłużnik zaprzestał całkowicie spłacać zadłużenie. Możliwe było także zbycie nieruchomości z zaciągniętym kredytem osobie trzeciej.

[b]A co oznaczają dla Kowalskiego w tarapatach nowe przepisy?[/b]

Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej oraz zaspokojenie wierzycieli przez upadłego w jak największym zakresie. Do tej pory przysłowiowy Kowalski nie mógł liczyć na umorzenie swoich zaległości. Jednakże dzięki upadłości konsumenckiej, po spłaceniu przez upadłego w określonym czasie części zobowiązań, pozostała część niespłaconych zobowiązań zostanie umorzona. W praktyce oznacza to, iż osoba fizyczna będzie mogła wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie swojej upadłości w przypadku utraty płynności finansowej.

[b]Kto będzie mógł skorzystać z takiego rozwiązania?[/b]

Tylko ci, których niewypłacalność powstała na skutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności, takich jak np.: przewlekła choroba, niezawiniona utrata pracy przez pracownika czy też nieszczęśliwy wypadek. Niespełnienie powyżej wskazanych przesłanek będzie skutkowało oddaleniem przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości. To, czy po stronie dłużnika zachodzą okoliczności wyjątkowe i niezależne od niego, będzie podlegało badaniu przez sąd.

[b]Kiedy sąd może nie zgodzić się na ogłoszenie upadłości konsumenckiej?[/b]

Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości wówczas, gdy w stosunku do dłużnika, w ciągu dziesięciu lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, prowadzone było postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, albo w którym zawarto układ, lub w którym nie zaspokojono wszystkich wierzycieli, a dłużnik po zakończeniu lub umorzeniu postępowania swych zobowiązań nie wykonał, lub jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek wszystkich wierzycieli oraz gdy czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli. Z tego wynika, iż dłużnik będzie mógł wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości tylko raz na dziesięć lat.

[b]Sam zadłużony decyduje, że chce ogłosić upadłość?[/b]

Decyzja o zgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości należy do samego upadłego. Warte podkreślenia jest to, iż dłużnik, który stał się niewypłacalny, nie ma obowiązku składania wniosku o ogłoszenie swojej upadłości. Z takim wnioskiem nie może wystąpić wierzyciel, czyli w przypadku osób fizycznych najczęściej bank, który udzielił niespłaconego kredytu.

[wyimek]Dłużnik, który stał się niewypłacalny, nie ma obowiązku składania wniosku o ogłoszenie swojej upadłości. Jest to jego dobrowolna decyzja.[/wyimek]

[b]Z czym wiąże się złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez osobę fizyczną?[/b]

Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spowoduje zaprzestanie naliczania odsetek od zaciągniętych zobowiązań, wymagalność wierzytelności dotychczas niewymagalnych i niemożność rozporządzania swoim majątkiem.

Natomiast z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, z której będą zaspokajani wierzyciele upadłego. W ustawie na upadłego został nałożony obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego majątku.

[b]Samochód współmałżonka i wspólna działka na Mazurach też?[/b]

Przez cały majątek należy rozumieć nie tylko majątek odrębny upadłego jako małżonka, ale również majątek wspólny. Zatem nienaruszony zostaje jedynie majątek odrębny małżonka niebędącego dłużnikiem, np. lokal mieszkalny odziedziczony po rodzicach czy też samochód nabyty w drodze darowizny, chyba że przedmioty te wolą spadkodawcy bądź darczyńcy objęte zostaną wspólnością majątkową małżeńską.

Niewykonanie powyższego obowiązku spowoduje umorzenie postępowania, a z kolejnym wnioskiem będzie można wystąpić dopiero po upływie dziesięciu lat liczonych od dnia prawomocnego zakończenia pierwszego postępowania.

[b]Co stanie się po licytacji nieruchomości i innego majątku z pieniędzmi z niej uzyskanymi?[/b]

Uzyskana ze sprzedaży kwota zostanie przeznaczona na spłatę zobowiązań dłużnika. Upadły wraz z rodziną zobowiązany będzie do opuszczenia zajmowanego przez siebie domu lub lokalu.

[b]Czy będzie mu przysługiwał lokal zastępczy?[/b]

Nie, nie otrzyma prawa do lokalu socjalnego, będzie musiał na własną rękę poszukać sobie lokalu. Jednakże sędzia komisarz przed rozdysponowaniem kwoty uzyskanej ze sprzedaży wyżej wymienionych nieruchomości, wydzieli upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres 12 miesięcy.

[b]A co, jeżeli po przeprowadzeniu likwidacji masy upadłości pozostaną jakiekolwiek niespłacone wierzytelności?[/b]

Sąd na wniosek upadłego wyda postanowienie o ustaleniu planu spłaty tych wierzytelności w okresie nie dłuższym niż pięć lat oraz wskaże, jaka część zobowiązań upadłego po wykonaniu spłaty planu wierzycieli zostanie umorzona.

[ramka][b]Procedura oddłużania[/b]

Najpierw dłużnik musi zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości ze wskazaniem okoliczności swojej niewypłacalności. Dłużnik powinien pamiętać o uiszczeniu opłaty od wniosku w wysokości 200 złotych.

Nowelizacja nie wskazuje terminu, w jakim należy złożyć wniosek. Po wpłynięciu wniosku do sądu podlega on badaniu pod względem formalnym, a następnie merytorycznym.

Jeżeli sąd uzna, iż zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości, dokonuje obwieszczenia o upadłości oraz zwraca się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla dłużnika o udzielenie informacji, czy dłużnik w ostatnich pięciu latach od zgłoszenia wniosku zgłaszał fakt dokonania czynności prawnych podlegających opodatkowaniu oraz zasięga informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, czy dłużnik jest wspólnikiem spółek handlowych.

Po zgłoszeniu się wierzycieli dochodzi do ustalenia masy upadłości oraz planu podziału. Jeżeli nie wszyscy wierzyciele zostaną zaspokojeni, wówczas sąd wydaje postanowienie o ustaleniu planu spłaty na okres pięciu lat.

Jeżeli upadły wykonał plan spłaty, o którym mowa powyżej, następuje umorzenie pozostałej części zobowiązań.

Trudno jest przewidzieć, ile będzie trwała przeciętnie taka procedura. Na pewno będzie to też zależeć od liczby wpływających wniosków o upadłość konsumencką.[/ramka]

[ramka][b]Kredytobiorca w długach[/b]

Czy kryzys na rynku i drastyczny wzrost raty kredytu można uznać za zdarzenie losowe pozwalające na upadłość?

Samo powołanie się na kryzys może się okazać zbyt ogólną przesłanką, choć przy braku praktyki sądowej trudno dać jednoznaczną odpowiedź.

Z upadłości konsumenckiej będą mogli skorzystać, według ustawy, jedynie ci, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności, takich jak przewlekła choroba, niezawiniona utrata pracy czy też nieszczęśliwy wypadek.

We wniosku o upadłość należy więc dokładnie opisać, dlaczego wnioskodawca chciałby ogłoszenia upadłości i jakie są przyczyny powodujące jego niewypłacalność, a więc o ile wzrosła rata kredytu, jak się ma ona do jego aktualnych zarobków, a jak się miała do zarobków w momencie zaciągania kredytu.

Dodatkowo można się powołać np. na zmiany w sytuacji rodzinnej wnioskodawcy, stan zdrowia itd. Sąd będzie oceniał, czy te przyczyny są wystarczające dla ogłoszenia upadłości.[/ramka]

[ramka][b]Zły czas na upadłość[/b]

Opinia: Krzysztof Oppenheim,doradca finansowy Oppenheim Enterprise

– Trudno wyobrazić sobie gorszy moment na wprowadzenie ustawy o upadłości konsumenckiej. Spektakularne bankructwa banków gigantów w USA, fatalne wyniki uznanych banków we Francji, w Szwajcarii czy Niemczech, braki szwajcarskiej waluty na polskim rynku i wzrost ceny tej waluty o 30 proc. w stosunku do PLN, a do tego totalna bessa giełd na całym świecie – te wszystkie nieszczęścia spadły na instytucje finansowe w ciągu miesiąca! Mimo że Polska jest bardzo daleko od krachu krajowych instytucji finansowych, a nasza gospodarka kwitnie, polskie banki zareagowały (na szczęście nie wszystkie) totalnym odwrotem od kredytów hipotecznych. W tej sytuacji wprowadzenie dodatkowego zagrożenia w spłacie kredytów, jakim niewątpliwie jest możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez kredytobiorcę, to przysłowiowy gwóźdź do trumny zarówno dla potencjalnych kredytobiorców, jak i dla rynku nieruchomości.

Dziwi mnie, że w sytuacji totalnej paniki na światowym rynku finansów posłowie nie wzięli pod uwagę, jak bardzo wprowadzenie tej ustawy teraz ograniczy dostępność do kredytu hipotecznego zwykłym obywatelom i jeszcze bardziej zahamuje to ruch na rynku nieruchomości. W tej sytuacji pozostaje tylko nadzieja, że nie wszystkie banki ulegną panice. Być może przynajmniej kilka z nich będzie zainteresowanych udzielaniem kredytów hipotecznych nie tylko tym najlepiej zarabiającym, czyli banki te nie będą stawiać zbyt wysoko poprzeczki dla ubiegających się o kredyt na zakup własnego M.

gb[/ramka]

[i]Nowelizacja została przesłana do marszałka Senatu i prezydenta 28 października 2008 r. Wejdzie w życie trzy miesiące po ogłoszeniu, więc w normalnym trybie prawdopodobnie w lutym 2009 r.[/i]