[ramka][b]Uwaga! [/b]
Spis obejmuje walory i długi obciążające spadek. Od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza obowiązuje opłata sądowa stała w kwocie 50 zł.[/ramka]
Te same osoby mogą też zwrócić się do sądu o zobowiązanie spadkobiercy, by ten:
- zapewnił, że żadnego przedmiotu spadkowego nie zataił ani nie usunął i nie podał do spisu inwentarza nieistniejących długów;
- przedstawił wykaz przedmiotów nieujawnionych w spisie inwentarza i wskazał, gdzie się one znajdują;
- zapewnił, że złożone oświadczenie lub wykaz są prawidłowe i zupełne.
Wchodzi to w rachubę (także z inicjatywy sądu) w razie wątpliwości, czy spis inwentarza jest kompletny i prawidłowy. Spadkobierca może być przymuszony do dopełnienia m.in. przez nałożenie grzywny z zamianą na areszt.
[srodtytul]DROGA SĄDOWA[/srodtytul]
[srodtytul]Co we wniosku o potwierdzenie schedy [/srodtytul]
Wniosek w sądzie o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każdy ze spadkobierców z osobna, a także każda osoba mająca w tym interes prawny, w tym wierzyciel spadkodawcy.
Wniosek złożony przez jednego spadkobiercę sąd rozpozna niezależnie od woli pozostałych spadkobierców. Gdy składa go jeden spadkobierca, pozostali są uczestnikami tego postępowania.
Z wnioskiem tym należy się zwrócić do sądu rejonowego właściwego według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Powinien on zawierać:
- imię, nazwisko i dokładny adres składającego ten wniosek,
- imię i nazwisko oraz datę śmierci i miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy,
- dokładne dane personalne i adresy wszystkich spadkobierców.
Choć od 14 lutego 2004 r. nie ma odmienności w dziedziczeniu gospodarstw rolnych, sądy – przynajmniej niektóre – chcą, by we wniosku zaznaczyć, czy w skład spadku wchodzi takie gospodarstwo.
[ramka][b]Uwaga! [/b]
Wnioskodawca we wniosku tym ma obowiązek wskazania wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi, tj. dziedziczący automatycznie, gdy spadkodawca nie zostawił swej ostatniej woli lub jako spadkobiercy testamentowi.
Osoby należące do kręgu spadkobierców ustawowych trzeba podać także wówczas, gdy spadkodawca zostawił testament. [/ramka]
[srodtytul]Z istotnymi załącznikami [/srodtytul]
Konieczne jest dołączenie do wniosku odpisów skróconych:
- aktu zgonu spadkodawcy,
- aktów urodzenia dzieci zmarłego,
- aktów małżeństwa zamężnych córek (chodzi o ustalenie pokrewieństwa), a także
- aktu małżeństwa wdowy czy wdowca.
Jeśli do sądu wpłynie wniosek o dział spadku, to w tym samym postępowaniu sąd najpierw wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, a po jego uprawomocnieniu się – przystąpi do rozpoznawania sprawy działowej.
[b]Uwaga! [/b]
Spadkobierca, a także inna osoba występująca do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku, np. wierzyciel spadkodawcy, ma prawo zwrócić się do gminy o udostępnienie ze zbiorów meldunkowych numeru PESEL, ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych, danych osobowych znanych i ewentualnych spadkobierców zmarłego (jego dzieci, wnuków).
Gmina ma obowiązek i możliwość sprawdzenia, czy zmarły miał dzieci, jeśli nie ma co do tego pewności, wyłącznie na podstawie jego imienia, nazwiska, daty urodzenia, imion rodziców i ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Potwierdził to np. [b]Wojewódzki Sąd Administracyjny z Bydgoszczy w wyroku z 5 marca 2008 r. (sygn. II SA/Bd 76/08).[/b]
[srodtytul]Sąd ustala krąg spadkobierców[/srodtytul]
Choć wnioskodawca we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku ma obowiązek wskazania wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako jego spadkobiercy, sąd niezależnie od tego obowiązany jest do ustalenia kręgu spadkobierców z urzędu z własnej inicjatywy.
Musi też zbadać, czy spadkodawca nie zostawił ostatniej woli. Jeśli zostało uprawdopodobnione, że jest testament, wzywa osobę, u której on się znajduje, do jego złożenia.
Osoba ta ma obowiązek złożenia testamentu w sądzie albo u notariusza. W razie zatajenia testamentu lub odmowy jego wydania ponosi odpowiedzialność za szkody z tego wynikłe.
Ustalenie, że do spadku należy jeszcze małżonek spadkodawcy, jest łatwe, bo to wynika z aktu zgonu.
Inaczej rzecz się ma z dziećmi, w tym nieślubnymi, czy dalszymi krewnymi, jeśli spadkodawca zmarł bezpotomnie i dziedziczą oni wspólnie z wdową czy wdowcem, lub z innymi takimi krewnymi (siostrzeńcami, siostrzenicami, ewentualnie ich dziećmi).
[srodtytul]Czasem wystarczy zapewnienie[/srodtytul]
Sąd może poprzestać na zapewnieniu spadkobierców czy spadkobiercy, że oprócz niego czy osób podanych nie ma innych spadkobierców. Zapewnienie ma takie znaczenie jak zeznanie. Składający je może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania (grozi za to kara pozbawienia wolności do lat trzech). Ponosi też odpowiedzialność cywilną wobec spadkobiercy świadomie pominiętego za szkody, jakich ten doznał wskutek zatajenia, że również on uczestniczy w schedzie spadkowej.
Jeśli jednak sąd ma wątpliwości, czy takie zapewnienie albo inne dowody są wystarczające, obowiązany jest do wezwania potencjalnych spadkobierców przez ogłoszenie. Takie ogłoszenie musi być zamieszczone w piśmie dostępnym na terenie całego kraju.
Musi być też podane w miejscu ostatniego zamieszkania w sposób w miejscu tym przyjęty, np. przez wywieszenie na tablicy ogłoszeń w gminie czy w gmachu sądu. Tylko jeśli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może takich ogłoszeń zaniechać.
Postanowienie o stwierdzeniu spadku może być w takim wypadku wydane nie wcześniej niż po upływie sześciu miesięcy od daty ogłoszenia.
[srodtytul]Rozstrzygnięcie po rozprawie [/srodtytul]
Wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku poprzedza przeprowadzenie rozprawy.
Wezwania na rozprawę muszą być doręczone temu, kto zgłosił wniosek, oraz wszystkim osobom, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy.
Ich obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, chyba że sąd zobowiąże daną osobę do osobistego stawienia się.
[b]Uwaga! [/b]
Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy, chyba że wcześniej wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Oświadczenie o przyjęciu (lub odrzuceniu) spadku musi być złożone przed sądem właściwym do stwierdzenia nabycia spadku (także w trakcie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku) albo przed notariuszem. Można je złożyć ustnie albo z podpisem urzędowo poświadczonym.
Jeśli spadkobierca skorzysta z tej drugiej możliwości, notariusz prześle oświadczenie do sądu właściwego do decydowania w sprawie tego spadku.
Może to być wygodne, jeśli spadkobierca mieszka daleko od siedziby sądu, w którym toczy się sprawa spadkowa.
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia tylko spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypada, a także wysokość udziałów każdego z nich w schedzie spadkowej.
Wskazuje te udziały w częściach ułamkowych, np. znajdzie się w nim stwierdzenie, że żona i dwoje dzieci zmarłego dziedziczą po nim po 1/3 każdy.
[srodtytul]Z pretensjami do fałszywego spadkobiercy [/srodtytul]
A co będzie, jeśli z winy innych spadkobierców czy bez ich winy któryś spadkobierca zostanie pominięty?
Możliwe jest wówczas wydanie nowego postanowienia, i to bez względu na okres, jaki upłynął od poprzedniego.
Osoba, która uczestniczyła w postępowaniu, w wyniku którego doszło do wydania kwestionowanego postanowienia, ma jednak na wystąpienie o to rok, licząc od daty, w której możliwe stało się złożenie wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia.
Taki wniosek wolno złożyć każdemu zainteresowanemu, a przede wszystkim, oczywiście, pominiętemu spadkobiercy lub spadkobiercy, którego udział w spadku jest inny niż stwierdzony.
Wtedy postępowanie toczy się po raz drugi, niejako od początku. Tak będzie, jeśli np. okaże się, że zmarły pozostawił testament, który wcześniej nie był ujawniony, gdyż spadkobiercy zataili istnienie pozamałżeńskiego dziecka spadkodawcy.
[b]Uwaga! [/b]
Co ważne, można w taki sam sposób przed sądem zakwestionować i doprowadzić do uchylenia lub zmiany zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza.
[srodtytul]Gdy sprzedał lub darował [/srodtytul]
To nie koniec komplikacji, jeśli spadek został podzielony między spadkobierców albo znalazł się w rękach osoby czy osób, które spadkobiercami nie są, tzw. fałszywych spadkobierców. Spadkobierca może żądać od takiej osoby wydania mu spadku albo poszczególnych przedmiotów należących do spadku.
Prawną podstawą takiego żądania jest przede wszystkim art. 1029 k. c., ale spadkobierca może też skorzystać z ogólnych przepisów kodeksu cywilnego pozwalających właścicielowi na odebrane rzeczy, np. nieruchomości, osobie, która jej właścicielem nie jest i nie ma żadnego tytułu prawnego do władania nią, np. w postaci prawa najmu.
A co będzie, jeśli fałszywy spadkodawca np. sprzedał nieruchomość należącą do spadku albo ją darował?
Otóż podważenie sprzedaży czy darowizny może okazać się niemożliwe, jeśli sprzedający czy darczyńca legitymował się postanowieniem sądu stwierdzającym nabycie spadku czy notarialnym poświadczeniem dziedziczenia.
W myśl bowiem art. 1028 k.c. nabywca staje się właścicielem danego dobra, chyba że działa w złej wierze, tj. wie lub przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, że sprzedawcy czy darczyńcy spadek się nie należy.
W takim wypadku spadkobierca nie może domagać się od nabywcy wydania mu spadkowego dobra. Jedynym adresatem roszczeń majątkowych spadkobiercy (prawdziwego) może być w takim wypadku fałszywy spadkobierca.
[srodtytul]Zwrot lub odszkodowanie [/srodtytul]
Jeśli fałszywy spadkobierca sprzedał takie dobro, to prawdziwy może żądać od niego zapłaty kwoty równej uzyskanej cenie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.).
Jeśli była to darowizna, a więc fałszywy spadkobierca wzbogacony nie jest, ta droga odpada. Jedyną podstawą roszczeń może być art. 415 k.c., ustanawiający fundamentalną zasadę, że ten, kto ze swej winy wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Warunkiem tej odpowiedzialności jest wykazanie winy fałszywego spadkobiercy. Tak będzie przede wszystkim wówczas, gdy celowo zataił on istnienie spadkobiercy czy istnienie testamentu powołującego spadkobiercę.
Otrzymanie rekompensaty może okazać się niemożliwe, jeśli fałszywy spadkobierca nie ma majątku ani dochodów, z których można by egzekwować odszkodowanie.
[srodtytul]U REJENTA[/srodtytul]
[srodtytul]Akt poświadczenia dziedziczenia [/srodtytul]
Bezproblemowo u notariusza możemy teraz załatwić wszystkie sprawy spadkowe, łącznie z działem spadku. Spisany przez niego akt poświadczenia dziedziczenia po zarejestrowaniu ma taki sam skutek jak prawomocne postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku.
Rejestrowany jest zaś niezwłocznie po spisaniu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w centralnym rejestrze takich aktów prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną.
W taki sposób można potwierdzić prawo do wszystkich spadków, z wyjątkiem pozostawionych przez spadkodawców zmarłych przed 1 lipca 1984 r.
Poświadczenie może dotyczyć zarówno dziedziczenia ustawowego, jak i spadku uzyskanego na podstawie testamentu.
Warunkiem uzyskania tego aktu jest stawienie się u notariusza wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. W sporządzonym przez niego protokole dziedziczenia musi się znaleźć zgodne żądanie złożone przez wszystkie te osoby.
[b]Uwaga! [/b]
Jeśli zgody nie ma, bo np. jeden ze spadkobierców ustawowych kwestionuje testament, taką sprawę może rozstrzygnąć wyłącznie sąd.
Drogi sądowej nie można też uniknąć, jeśli w skład spadku wchodzą nieruchomości położone za granicą, choćby spadkodawca mieszkał w Polsce, a także jeśli podstawą dziedziczenia ma być testament ustny, tj. sporządzony w obecności świadków na łożu śmierci.
[srodtytul]Bez oczekiwania na prawomocność[/srodtytul]
W protokole dziedziczenia notariusz musi zamieścić inne oświadczenia osób uczestniczących w jego sporządzaniu, składane pod groźbą odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Chodzi np. o oświadczenie, że nie ma innych osób, które są spadkobiercami, oświadczenie o braku testamentu lub innych testamentów.
Podobnie jak w wypadku sądowego stwierdzenia nabycia spadku, konieczne jest dostarczenie notariuszowi odpisów skróconych aktu zgonu spadkodawcy, odpisów aktów stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa) spadkobierców ustawowych i ewentualnie innych dokumentów, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw do spadku. Jeśli spadkobierca czy spadkobiercy składają testament, notariusz dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu, chyba że nastąpiło to wcześniej.
[b]Uwaga! [/b]
Zarejestrowany w centralnym rejestrze akt stanowi – tak samo jak postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku – dowód, że dana osoba jest spadkobiercą. Nie trzeba będzie czekać na jego uprawomocnienie.
Tak samo jak w postanowieniu sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, w akcie poświadczenia dziedziczenia wskazuje się krąg spadkobierców i ewentualnych zapisobierców, udziały w spadku każdego ze spadkobierców.
[ramka]Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest stała i bez względu na wartość spadku wynosi 50 zł. Jeśli w tym samym piśmie znajdzie się wniosek o odebranie przez sąd oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, opłata sądowa wyniesie dodatkowo 100 zł.
Od wniosku o zabezpieczenie spadku opłata wynosi dodatkowo 50 zł i tyle samo od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza. Opłatę wnosi się na rachunek sądu, w kasie sądu lub znaczkami opłaty sądowej, które trzeba nakleić na wniosku.
Za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia notariuszowi wolno zażądać maksimum 50 zł (+ 22 proc. VAT), ale za sporządzenie poprzedzającego jego wydanie protokołu dziedziczenia – 100 zł (+ 22 proc. VAT), a za otwarcie i ogłoszenie testamentu ponadto jeszcze 50 zł (+ 22 proc. VAT).[/ramka]
[ramka] [b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/wzory/wniosek%20nabycia%20ustawa.pdf] Zobacz wzór wniosku o stwierdzenia nabycia spadku na podstawie ustawy[/link][/b][/ramka]
[ramka] [b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/wzory/wniosek%20nabycia%20testament.pdf] Zobacz wzór wniosku o stwierdzenia nabycia spadku na podstawie testamentu[/link][/b][/ramka]
[ramka] [b]CZYTELNICY PYTAJĄ[/b]
[srodtytul]Spadkobierczyni pominięta w sądzie [/srodtytul]
[b]- Dopiero teraz się dowiedziałam, że mój biologiczny ojciec, z którym nie utrzymywałam kontaktów, zmarł. Dwa lata temu odbyła się sprawa spadkowa po nim i moje przyrodnie rodzeństwo oraz macocha podzielili się spadkiem. Czy w tej sytuacji mam prawną możliwość domagania się swojej części spadku?[/b]
Otóż dalsze kroki uzależnione są od tego, czy w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku została pani wymieniona jako spadkobierczyni.
Jeżeli tak, to może się pani domagać od pozostałych współspadkobierców zapłaty swej części spadku.
Nieuwzględnienie pani w postanowieniu może wynikać z pominięcia w testamencie. Wtedy może pani domagać się od spadkobierców zachowku.
Jeśli jednak testamentu nie było, a pozostali spadkobiercy zataili przed sądem pani istnienie, należy wystąpić do sądu o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd wyda wówczas nowe postanowienie, w którym panią uwzględni.
[srodtytul]Trzeba szukać współspadkobiercy [/srodtytul]
[b]- W marcu 2008 r. w wieku 65 lat zmarła moja żona. Ani ja, ani ona nie mieliśmy dzieci. Jej matka zmarła w styczniu 2009 r. Żona miała brata, który przebywa gdzieś w Niemczech i nie ma z nim kontaktu. Czy w tej sytuacji brat zmarłej też dziedziczy?[/b]
W tym wypadku dziedziczyli po zmarłej w marcu 2008 r.: mąż w 1/2, a matka i brat każde po 1/4. Część matki odziedziczył po jej śmierci jej syn, a brat zmarłej.
Jego udział w spadku po niej wynosi więc teraz 1/2. Jeśli jednak spadek po żonie był jej udziałem w majątku wspólnym, dorobkowym, w praktyce oznacza to, że 3/4 tego majątku należy dziś do męża, a 1/4 do brata zmarłej.
Ten, kto składa wniosek w sądzie o stwierdzenie nabycia spadku, obowiązany jest zasadniczo wskazać także „namiary” (adresy) wszystkich spadkobierców oraz ich metryki, a dla zamężnych kobiet – akty małżeństwa.
Warto podjąć, np. za pośrednictwem polskich placówek dyplomatycznych w Niemczech, starania o uzyskanie adresu brata zmarłej.
[srodtytul]Po spadek z USA także do sądu polskiego [/srodtytul]
[b]- Ojciec zmarł w USA. Był wdowcem. W USA mieszka jego syn z drugiego małżeństwa. Zmarły miał obywatelstwo polskie i USA. Pozostawił majątek w USA. Jak w takim wypadku załatwić sprawę spadku po nim? [/b]
W opisanej sytuacji możliwe jest złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku według wyboru spadkobiercy – do sądu polskiego lub sądu amerykańskiego. W razie uzyskania postanowienia sądu amerykańskiego, konieczne jest uznanie tego postanowienia przez sąd polski za skuteczne na terenie Polski.
W sytuacji odwrotnej, tj. w razie uzyskania postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku wydanego przez sąd polski, konieczne jest uznanie postanowienia przez sąd państwa, którego postanowienie ma być realizowane.
Ponieważ spadkodawca zmarł w USA i nie pozostawił w Polsce żadnego majątku, nie zachodzi przypadek wyłącznej właściwości sądu polskiego, a zatem możliwe jest uznanie orzeczenia sądu amerykańskiego przez sąd polski.[/ramka]
[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/447728.html]Zobacz cały poradnik o testamentach, spadkach i darowiznach[/link][/b][/ramka]
