Konrad Szymański: Polska ma do odegrania ważną rolę w napiętych stosunkach Unii z USA

Prezydentura Donalda Trumpa budzi w Europie niepokój o bezpieczeństwo na Wschodzie i gospodarcze konsekwencje potencjalnej wojny handlowej. Okoliczności są wystarczająco kryzysowe i bez tego. Trzy lata brutalnej rosyjskiej wojny w Ukrainie. Niepewna gospodarcza kondycja Zachodu, szczególnie Europy, gdzie problemy z innowacyjnością i cenami energii przekładają się na spadek konkurencyjności UE. Trudna zależność handlowa od Chin, która – szczególnie w USA – stawia pytania o układ sił na Pacyfiku. 

Część nominacji Donalda Trumpa w obszarze bezpieczeństwa może budzić uzasadniony niepokój o losy wojny w Ukrainie i tym samym nasze bezpieczeństwo. Partia Republikańska igra z izolacjonistycznymi emocjami i mamy tego konsekwencje. Stąd łatwość zgłaszania koncesji terytorialnych na rzecz Rosji. Nawet tak daleko idące ustępstwa nie idą w parze z żadną poważną koncepcją gwarancji bezpieczeństwa. 

Dlatego nie uspokaja nikogo, że wśród najważniejszych osób nowej administracji są typowane także takie osoby, jak Marco Rubio – o bardziej dojrzałych poglądach. Dżin każdego radykalizmu zwykle nie chce łatwo wracać do butelki z dniem wyborów. Zresztą kto w dzisiejszej Partii Republikańskiej chciałby go tam z powrotem włożyć? Dodatkowym powodem uzasadnionych obaw jest rola nieformalnych kręgów nowej władzy. Może być ona zaskakująco duża nawet w najważniejszych obszarach państwa. 

Po co Unii Europejskiej samodzielność

Jednak kiedy Donald Trump mówi Europejczykom, że „powinni robić znacznie więcej w sprawie bezpieczeństwa”, to co do zasady trudno się z nim nie zgodzić. Wciąż nierozwiązanym problemem Europy jest jednak strategiczny sens realizacji tego sensownego postulatu. Polska, Europa Środkowa, kraje bałtyckie czy Skandynawia chcą „robić znacznie więcej”, by utrzymać, odnowić i wzmocnić NATO oraz więzi transatlantyckie. Część państw UE chce jednak „robić znacznie więcej”, by oddzielić Europę od więzi transatlantyckich. Tylko wtedy poczują się prawdziwie autonomiczni i „europejsko suwerenni”.

Czytaj więcej

Polityka

Donald Trump grzebie globalizację. Zaporowe cła od pierwszego dnia powrotu do Białego Domu

Prezydent elekt Donald Trump zapowiedział, że w pierwszym dniu urzędowania wprowadzi zaporowe cła...

Nie mam wątpliwości, że Europa jest i powinna być jak najbardziej samodzielnym podmiotem. Ale skoro w ramach integracji europejskiej chętnie powtarzamy, że wspólne wykonywanie naszej narodowej suwerenności w UE wzmacnia nas, to tym bardziej ten argument powinien być rozstrzygający w transatlantyckiej architekturze bezpieczeństwa. Nawet prowokacyjne oświadczenia Trumpa o możliwym wycofaniu USA z NATO, gdy Europa nie będzie traktowała poważnie swych zobowiązań, nie powinny być pretekstem do eskalacji starych europejskich uprzedzeń. Kiedy już dzisiejsze znaki zapytania będą zastępowane praktyką naszych relacji w 2025 roku, trzeba mieć to stale w tyle głowy. 

Cła Donalda Trumpa uderzą także w nasze, polskie interesy

Znacznie więcej wiemy o zamierzeniach nowej administracji USA w sprawach handlowych. Tu padły bardzo konkretne zapowiedzi wprowadzenia ceł – przede wszystkim na produkty z Chin (60 proc.) i Meksyku (100 proc.). Ostrze protekcjonizmu jest wymierzone także w Europę, gdzie mają obowiązywać 20-proc. cła.

Biorąc pod uwagę dziś już bardzo widoczne ekonomiczne aspekty wojny, sprawy handlu nie można rozpatrywać całkiem odrębnie od bezpieczeństwa. Nie można oczekiwać pełnego uzgodnienia interesów handlowych między Europą i USA. Nie było to możliwe nawet za bardzo proeuropejskiej (retorycznie) administracji Joe Bidena. Protekcjonizm USA nie jest niczym nowym. Prezydent Biden utrzymał cła wprowadzone przez pierwszą administrację Trumpa. W stosunku do Europy aktem konfrontacyjnym było też wprowadzenie zasady „kupuj amerykańskie” do zamówień publicznych oraz polityki sporych subsydiów dla czystych technologii (IRA) i produkcji czipów.

Jednocześnie Biden deeskalował wieloletnie spory handlowe z UE o stal i aluminium czy spór Boeinga z Airbusem. Powołanie niefasadowej US–EU Trade and Technology Council (TTC) było przejawem strategicznego zainteresowania poprzedniej administracji amerykańskiej, by ograniczać koszty dla sprzymierzeńców w Europie. Jeśli zliczyć dobra, usługi i inwestycje, Europa pozostaje handlowym partnerem numer jeden dla USA i znakomitej większości stanów. Nasz handel odpowiada bezpośrednio za 16 mln miejsc pracy po obu stronach Atlantyku, także w Polsce. Dziwić więc może bezwarunkowy entuzjazm znacznej części polskiej prawicy wobec Trumpa, który cłami zamierza uderzyć także w nasze interesy. Walka z wokeizmem to nie wszystko.

Polska będzie zapewne robiła wiele, by transatlantyckie napięcia łagodzić

Realnym problemem Zachodu są Chiny, ale rozwiąże go nie wojna handlowa USA z UE, a współpraca. Uzależnienie handlowe, szczególnie w produktach strategicznych, jest wspólną troską Brukseli i Waszyngtonu. Stąd promocja tzw. reshoringu w USA i jego łagodniejszej wersji – de-riskingu w Europie. Różnica reakcji wynika z faktu, że europejska wartość dodana jest kreowana w handlu z Chinami w dwa razy większym stopniu, niż to ma miejsce w przypadku USA. 

Wprowadzenie wysokich ceł na produkty z Chin będzie oznaczało przekierowanie tych produktów do UE. Cła obronne to poważne wyzwanie dla Europy, która jest bardziej podatna na celowane narodowo retorsje chińskie. Jednak rozwiązanie długofalowe problemu konkurencyjności Europy i naszej ryzykownej zależności od Chin jest już sprawą czysto europejską.