Zmarł Marek Nowakowski

Jego literackim debiutem było zamieszczone na łamach „Nowej Kultury" opowiadanie  „Kwadratowy" (1957 rok) . Późniejsze zbiory to „Ten stary złodziej" oraz „Benek kwiaciarz". Ukazywały barwne życie  ludzi odrzuconych przez „ normalne" społeczeństwo. Bohaterami byli przedstawiciele tzw. półświatka: paserzy, prostytutki, doliniarze, lumpy. Charakteryzowali się zwykle okrucieństwem, ale też respektowali własny kodeks postępowania, zasad i kierowali wewnętrzną solidarnością.

W następnych utworach „Trampolina" „Mizerykordia", „Układ zamknięty", czy „Śmierć żółwia" Nowakowski poszerzył krąg bohaterów o tzw. ludzi przeciętnych, zwykłych. Bohaterami stali się urzędnicy, drobni sklepikarze wiodący swój, wydawałoby się, szary żywot. Świetnie dostrzegali w nim absurdalność otaczającej rzeczywistości. Nie stronili od alkoholu, nie byli wolni od pewnych obsesji. Nowakowski potrafił opisywać ich tak, że wzbudzali zainteresowanie, sympatie, często wręcz przekonywali do swoich, czasem kontrowersyjnych racji.

Najbardziej głośnym opowiadaniem lat 70. ub wieku było „Wesele raz jeszcze" pisarz, wykorzystując motyw arcydzieła Stanisława Wyspiańskiego przeniósł je w realia współczesnej polski epoki Gierka.

Europejski rozgłos zapewnił Nowakowskiemu powstały w latach 1982-1984.tom "Raport o stanie wojennym". Autor portretując codzienne życie obywateli – ukazał proces historyczny, w wyniku którego całe społeczeństwo znalazło się na marginesie totalitarnego państwa.

Następne ważne tomy to "Portret artysty z czasów dojrzałości" (1987), "Karnawał i post" (1989) oraz "Bożydar" (1993), autor ulokował w nich siebie na peryferiach społecznych, izolując od wszelkiego zaangażowania i powierzając literaturze rolę przekazicielki prawd najbardziej drażliwych - samotności twórcy,

W "Homo polonicus" (1992), czy „Greckim bożku" (1993), ukazał Polskę przełomu lat 80. i 90. jako bazar, gdzie wszystko jest do kupienia. Barwny półświatek, zaludniany przez oryginałów, dziwaków i "przestępców z klasą" pozostał w pamięci w jego słynnych "Powidokach", wydanych w latach 1995, 1997).

W 2005 roku napisał książkę „Nekropolis", w której wraca do Warszawy lat  młodości, dając obraz ówczesnego życia literackiego. W 2009 roku nakładem wydawnictwa „Świat książki" ukazała się jego głośna książka Syjoniści do Syjamu, będąca zbiorem krótkich opowiadań i impresji ukazujących absurdy PRL.

Marek Nowakowski jest autorem scenariuszy do filmów:"Meta" (1971), Przystań (1971) i „Siedem czerwonych róż, czyli Benek Kwiaciarz o sobie i o innych" (1973). Na podstawie jego opowiadania powstał film: Gonitwa (1971).

Jedną z ostatnich książek Nowakowskiego był wydany w 2012 roku przez Iskry "Pióro. Autobiografia literacka",

Marek Nowakowski był uczestnikiem protestów przeciwko zmianom w konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w 1984 roku był aresztowany. Był współzałożycielem podziemnego pisma literackiego "Zapis" (1977). Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Jan Bończa-Szabłowski

Wiesław Uchański

Prezes Wydawnictwa Iskry

Jeszcze tydzień temu zawieźliśmy mu pierwsze egzemplarze „Dziennika podróży w przeszłość" jego najnowszej książki. Marek był pisarzem wybitnym i mocno niedocenianym. Może dlatego, że zaglądał w życie półświatka, ukazując to, co niektórym wydaje się wręcz wstydliwe.

A on dosłownie kilkoma kreskami potrafił naszkicować wyraziście ludzi z ferajny. Specjalizował się w krótkich formach, stąd jego pisarstwo było  lapidarne. Miał niebywały słuch i smak na Warszawę. Ona była jego matecznikiem. Profesor Andrzej Z. Makowiecki gratulując mu Warszawskiej Nagrody Literackiej nazwał go „najwarszawściejszego" pisarza.

Marek Nowakowski miał bardzo twarde i konsekwentne poglądy na świat i ludzi, bardzo określoną hierarchię wartości.

j.b-s.