Księga zamkowych gości

– Rekord wizyt wśród monarchów pobił w XIX wieku cesarz Wilhelm II Hohenzollern, który zatrzymywał się na zamku około 30 razy – opowiada Ryszard Rząd, kurator wystawy. – Po raz pierwszy przyjechał tu w 1891 roku, ostatni – w 1916.

Cesarz żywo interesował się odbudową zamku, mocno zniszczonego w przeszłości. Budowlano-konserwatorskie działania finansowano głównie z budżetu państwa pruskiego. Wilhelm II doglądał postępu prac, prowadzonych z rozmachem przez utalentowanego architekta Conrada Steinbrechta. Odbudowano wówczas m.in. kościół Najświętszej Maryi Panny, kaplicę św. Anny, kapitularz i odrestaurowano skrzydło wschodnie z Wielką Komturią i skrzydło zachodnie z Wielkim Refektarzem.

Gorzej w zamkowej pamięci zapisał się Fryderyk II Wielki – król pruski, który zamieniając zamek na koszary, przyczynił się do jego dewastacji.

Malbork odwiedzali też inni władcy niemieccy – cesarze Wilhelm I i Fryderyk III. A także carowie Rosji: Piotr I, Aleksander I i Mikołaj I.

Bywali tu też polscy królowie. W czasach krzyżackich, w 1366 roku na zaproszenie wielkiego mistrza odwiedził Malbork Kazimierz Wielki. Władysław Jagiełło po zwycięstwie pod Grunwaldem oblegał zamek przez dwa miesiące, ale go nie zdobył. W 1457 roku wjechał do zamku król Kazimierz Jagiellończyk, który wykupił go od wojsk zaciężnych i dał początek ponad 300-letniemu polskiemu panowaniu. Oficjalnie Malbork został przyłączony do Polski w 1466 roku na mocy pokoju toruńskiego i odtąd stał się jednym z największych arsenałów Rzeczypospolitej.

Polscy królowie zatrzymywali się tutaj zwykle podczas podróży do Gdańska. Na zamku w Malborku bywali m.in. Zygmunt Stary, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Jan Kazimierz, Jan III z Marysieńką i synem Jakubem, August II Mocny z hrabiną Cosel i Stanisław Leszczyński.

Podczas najazdów szwedzkich trzykrotnie do Malborka wkraczali na czele wojsk królowie szwedzcy: Gustaw Adolf w 1626, Karol Gustaw w 1656 i Karol XII w 1703 roku.

[srodtytul]Przemarsze Napoleona[/srodtytul]

Napoleon Bonaparte stacjonował w Malborku w 1807 roku podczas wojny Francji z Prusami. Doglądał wówczas fortyfikacji miasta. Powtórnie maszerował tędy podczas wyprawy na Rosję w 1812 roku.

W Wielkim Refektarzu w klimat epoki napoleońskiej wprowadza obraz francuskiego malarza Adolphe’a Roehna. Najcenniejsze dzieło wystawy „Goście zamku malborskiego w latach 1309 – 2009” wypożyczono z Wersalu. Przedstawia wnętrze Wielkiego Refektarza, zamienionego w 1807 roku na lazaret dla żołnierzy francuskich i rosyjskich. W wielkiej sali kłębi się tłum rannych żołnierzy i odwiedzających.

Artysta był uczestnikiem napoleońskiej kampanii, świadkiem zajęcia Malborka przez wojska francuskie. W centrum obrazu utrwalił autentyczną scenę. Rannego marszałka Jeana Baptiste Bernadotte (późniejszego króla Szwecji Karola XIV) odwiedza żona Bernardine Eugenie Desiree Clary.

[srodtytul]Tajemnice i sensacje[/srodtytul]

Opowiadając o zamkowych gościach, wystawa ujawnia przy okazji rozmaite sekrety.

Na przykład, skąd wzięła się wśród malborskich eksponatów cegła z Wielkiego Muru? Okazuje się, że był to podarunek z Dalekiego Wschodu parę lat po wizycie na zamku następcy tronu chińskiego – księcia Zaifenga. Książę odwiedził cesarza Wilhelma II z „wizytą pokutną” w 1901 roku. Było to po tzw. powstaniu bokserów w 1899 roku w Pekinie – rewolcie przeciw wpływom politycznym i gospodarczym europejskich mocarstw. Podczas zamieszek powstańcy zaatakowali zachodnie ambasady i zabili niemieckiego ambasadora. Powstanie stłumiono przy udziale międzynarodowego korpusu ekspedycyjnego. Po tych wydarzeniach chiński następca tronu przybył do Europy z przeprosinami. W 1909 roku doszło do kulturalnej wymiany niemiecko-chińskiej i wtedy zamek malborski otrzymał zbiór różnorodnych zabytkowych chińskich detali.

Kolejna sensacyjna historia dotyczy jednej z trzech wizyt w Malborku Adolfa Hitlera. Zatrzymanie się tu uratowało mu życie. 10 września 1941 roku Führer jechał pociągiem z Gierłoży – kwatery pod Kętrzynem. W Malborku przyjął zaproszenie do złożenia wizyty na zamku. Pociąg pojechał dalej, dwie godziny później w Borach Tucholskich wykoleili go i ostrzelali partyzanci Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. W akcji zginęło 100 niemieckich oficerów i żołnierzy.

[srodtytul]Od Kopernika do Chopina[/srodtytul]

Na liście zamkowych gości są także wybitni uczeni i artyści. W XVI wieku do Malborka przyjeżdżał kilkakrotnie Mikołaj Kopernik jako sekretarz swojego wuja Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego i uczestnika sejmików stanów pruskich.