Barbie jest ikoną popkultury i kultową lalką dziewczynek, ale też synonimem krytykowanej blond idiotki, promującej konsumpcyjny styl z gwarancją sukcesu w postaci wyglądu. Tymczasem wystawa „Barbie – nieznane oblicza” w Muzeum Sztuk Użytkowych w Poznaniu przypomina, że ma ona wiele wcieleń i ambicje sprostania wyzwaniom współczesności.
– W Polsce Barbie zadomowiła się po transformacji, w latach 90., niestety w wersji słodkoróżowej, co miało wpływ na utrwalenie stereotypowego wizerunku – mówi kuratorka Aleksandra Podżorska i dodaje, że róż na Zachodzie stał się znakiem rozpoznawczym dopiero w 1977 r., gdy pojawiła się „Superstar Barbie” o twarzy aktorki Farrah Fawcett, znanej z „Aniołków Charliego”. Ale to tylko jedno z jej wcieleń.
Barbie zadebiutowała 9 marca 1959 r. na Międzynarodowych Targach Zabawek w Nowym Jorku. Stworzyła ją Ruth Handler, bizneswoman z rodziny żydowsko-polskich emigrantów, współzałożycielka i prezeska firmy Mattel.
Obserwując zabawy swojej córki, zauważyła, że dziewczynki lubią obsadzać lalki w roli dorosłych. Pierwsza Barbie przypominała nastoletnią modelkę w kostiumie kąpielowym. Już w pierwszym roku sprzedano 351 tysięcy egzemplarzy. Do dziś – ponad miliard.
Nie tylko dla grzecznych dziewczynek
Już pierwsza Barbie była wzorem samodzielności, ponieważ Amerykanki jeszcze w końcu lat 50. XX w. mogły studiować tylko na uczelniach dla kobiet, a wiele kierunków pozostawało poza ich zasięgiem. Tylko 30 proc. kobiet decydowało się na pracę, zarabiały 40 proc. mniej niż mężczyźni, urlop macierzyński nie istniał. Kartę kredytową mogła mieć tylko kobieta zamężna, o ile mąż wyraził na to zgodę.
Czytaj więcej
Firma Mattel zaprezentowała najnowszą wersję popularnej lalki Chelsea, młodszej siostry słynnej Barbie. W nowej wersji lalka Chelsea ma skrzywienie kręgosłupa, a do tego nosi gorset. Producent przekonuje, że taka lalka może uczyć dzieci empatii.
Aspiracje niezależności podkreślała lalka „Bizneswoman Career Girl” w kostiumie w stylu Coco Chanel z początku lat 60. Przez kolejne dekady Barbie wcieliła się w przedstawicielki ponad 200 zawodów, a główny slogan reklamowy mówił dziewczynkom „Możesz być, kim chcesz”. Nie chodziło wyłącznie o dobra materialne. Twórcy Barbie mocno stawiali na edukację. Już na początku lat 60. pojawiła się Barbie z dyplomem szkoły pielęgniarskiej i absolwentka college’u.
Czarnoskóra lalka zadebiutowała w 1980 roku. Zaś w 1997 r. Barbie została absolwentką wyższych studiów, prezentującą z dumą dyplom.
Barbie bywała też artystką, architektką, pilotką, projektantką gier komputerowych. Nie bała się żadnych wyzwań i w 1965 r. została pierwszą amerykańską kosmonautką, rywalizując ze sławą Walentiny Tiereszkowej, choć w rzeczywistości pierwsza Amerykanka Sally Ride poleciała w kosmos dopiero w 1983 roku. Pod jej wpływem Mattel stworzył dwa lata później kolejną Barbie astronautkę, która lądowała nawet na Księżycu. Barbie ma także ambicje polityczne, a od 1992 r. walczy o fotel prezydencki.
Twórcy Barbie, rozwijając w dziewczynkach poczucie własnej wartości, stworzyli dwie specjalne serie lalek: „Inspiring woman/Inspirujące kobiety” i „Barbie Shero/Barbie bohaterka”, portretując kobiety, które mogą być wzorem. Tytułem Barbie Shero uhonorowane zostały też trzy Polki: Martyna Wojciechowska, Iwona Blecharczyk i medalistka olimpijska Anita Włodarczyk.
Związki i wpadki
Barbie nie jest singielką. Od 1961 r. jej chłopakiem jest Ken. W 2004 r. doszło do rozstania, gdy Barbie związała się z australijskim surferem Blainem. Siedem lat później, podczas nowojorskiej kampanii reklamowej Mattela, Ken wysłał do Barbie komunikat: „Może jesteśmy z plastiku, ale nasza miłość jest prawdziwa” i po głosowaniu publiczności ponownie zostali razem. Wśród przyjaciółek Barbie są też Becky, fotografka na wózku inwalidzkim i Ella po chemioterapii. Barbie walczy z rasizmem, społecznym wykluczeniem i brakiem empatii, ale zalicza też wpadki. Czarnoskóra lalka Oreo zastała wycofana, bo dla Afroamerykanów jej imię było obraźliwe, a Polka w pseudoludowym stroju stała się kwintesencją stereotypizacji. Ciekawe, jaką dyskusję wywoła oczekiwana wkrótce premiera filmu „Barbie” Grety Gerwig z Margot Robbie w roli głównej.
Wystawa „Barbie – Nieznane oblicza” w Muzeum Sztuk Użytkowych w Poznaniu / Oddziale Muzeum Narodowego Poznaniu czynna jest do 30 lipca.
