Razem łatwiej będzie walczyć w sądzie

Ma być prawie tak jak w Stanach Zjednoczonych. Zamiast uciążliwych i kosztownych indywidualnych pozwów o odszkodowania – spektakularne procesy w imieniu grup konsumentów lub małych firm.

Neelie Kroes, unijna komisarz ds. konkurencji, proponuje rewolucyjne zmiany w prawie. Chce wprowadzenia pozwów zbiorowych, które dziś w różnej formie są dopuszczalne tylko w kilku państwach UE. Polska do nich nie należy. – Szkody wyrządzane przez firmy łamiące zasady konkurencji sięgają rocznie miliardów euro. Poszkodowani mają prawo do kompensaty – stwierdziła holenderska komisarz. I proponuje system, który ułatwi dochodzenie odszkodowania, ale nie tak gigantycznego jak w USA.

Konsumenci lub poszkodowane firmy będą mogli wspólnie składać wnioski do sądu o odszkodowania w wyniku naruszenia przez przedsiębiorstwo zasad konkurencji, np. umowy kartelowej, która zawyżała ceny na rynku.

Skarżący nie będą mieli obowiązku udowadniania winy pozwanego. Wystarczy wcześniejsza decyzja KE lub krajowego urzędu antymonopolowego, że zmowa istniała. Ułatwione ma być także szacowanie poniesionej szkody. Eksperci zaproszeni do konsultacji przez KE pomogą w opracowaniu formuły matematycznej, która pozwoli na wyliczenie szkód. Państwa mogłyby ją opcjonalnie wykorzystywać w swojej praktyce procesowej. Zachowana ma być jednak zasada skromności: żadnych podwójnych czy potrójnych odszkodowań, które przyznawane są w USA.

Kompensata ma obejmować faktycznie poniesioną szkodę plus ewentualne odsetki i precyzyjnie wyliczone utracone korzyści.

W systemie europejskim nie będzie możliwości składania pozwów zbiorowych w imieniu niezidentyfikowanej grupy konsumentów, jak dzieje się to w USA. Prawnicy będą musieli zbierać zgłoszenia od konkretnych osób. Ale też będzie możliwość składania pozwów przez organizacje konsumenckie. Propozycja Komisji ma przybrać formę konkretnych zapisów prawnych jeszcze w bieżącym roku. Do 15 lipca zainteresowani mają zgłaszać swoje uwagi. Organizacje konsumenckie już się cieszą. – Do tej pory korzyści konsumentów z unijnej polityki konkurencji były czysto teoretyczne. Mamy wreszcie projekt, który pozwoli na wynagrodzenie ofiar praktyk monopolistycznych – oświadczyła Monique Goyens, dyrektor generalny BEUC, unijnej federacji konsumentów. Bardziej ostrożni są przedsiębiorcy. Erik Berggren, ekspert unijnej federacji Business Europe, ostrzega przed skutkami wydawania orzeczeń przez niedoświadczonych w sprawach konkurencji sędziów. – Będziemy mieli dziesiątki różnych wyroków w podobnych sprawach na terenie UE. To podminuje jedność unijnego rynku – powiedział „Rz” Berggren.

Plany Brukseli cieszą prof. Feliksa Zedlera, członka Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. – To bardzo dobry pomysł, który ułatwi dochodzenie roszczeń grupom poszkodowanych, m.in. w takich sprawach jak katastrofa hali MTK. Zedler przypomina również, że prace nad wprowadzeniem tej instytucji do naszego prawa trwają w komisji kodyfikacyjnej. Sceptycznie do skuteczności instytucji pozwu zbiorowego podchodzi Piotr Nowaczyk, adwokat z kancelarii Salans. – Pozwy zbiorowe sprawdzają się w USA, gdzie istnieje tradycja zmasowanego uderzenia w silnego i bogatego przeciwnika, najlepiej wielki koncern. Takie „mocne uderzenie” ma zapewnić zawarcie korzystnej ugody i rezygnację koncernu z dalszej obrony. W Polsce takiej tradycji nie ma. Dlatego nie przewiduję, aby pozwy zbiorowe stały się cudownym lekiem na problemy naszego wymiaru sprawiedliwości – mówi adwokat.

Plusy:

-Jeden pełnomocnik dla wszystkich, a przez to niższe koszty

-Szybsze postępowanie, ponieważ przed jednym sądem

-Koncentracja materiału dowodowego w jednej sprawie