Do sądu można wystąpić grupą

Możliwość taką daje [link=o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym]ustawa z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym[/link]. Niestety, praktycy prawa napotykają przy jej stosowaniu sporo wątpliwości.

[srodtytul]Cele ustawodawcy [/srodtytul]

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy celem postępowania grupowego ma być stworzenie możliwości rozstrzygnięcia wielu indywidualnych spraw o podobnym charakterze w jednym postępowaniu sądowym.

Postępowanie grupowe ma zwiększyć efektywność ochrony sądowej w sytuacjach, gdy indywidualne dochodzenie roszczeń jest mniej opłacalne lub utrudnione (np. gdy indywidualne roszczenia opiewają na niskie kwoty oraz gdy indywidualny powód występuje z roszczeniem przeciwko dużemu przedsiębiorcy).

Zaletą postępowania grupowego, poza ułatwieniem dochodzenia indywidualnych roszczeń, ma być również usprawnienie wymiaru sprawiedliwości (np. możliwość prowadzenia jednego postępowania dowodowego, ujednolicenie rozstrzygnięć sądów).

[srodtytul]Dla kogo nowe możliwości[/srodtytul]

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawa normuje sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej dziesięciu osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

W praktyce oznacza to, że postępowanie grupowe może wszcząć grupa składająca się z co najmniej dziesięciu podmiotów. Pytanie, czy muszą to być jedynie osoby fizyczne, czy też dopuszczalne jest zainicjowanie postępowania również przez osoby prawne lub grupy mieszane?

Ustawa nie udziela na nie odpowiedzi, natomiast z ogólnych zasad prawa wynika, że pod pojęciem osoby należy rozumieć osoby fizyczne, osoby prawne oraz tzw. ułomne osoby prawne (spółki, które nie posiadają osobowości prawnej, lecz mogą samodzielnie stać się podmiotem praw i obowiązków, np. spółka jawna).

[ramka][b]Przykład[/b]

Grupa może się składać np. z pięciu osób fizycznych, dwóch spółek z o.o. i trzech spółek jawnych, jeśli poszkodowane zostały w wyniku jednego czynu niedozwolonego, np. katastrofy obiektu handlowego.[/ramka]

Ustawa nie reguluje kwestii strony pozwanej. W związku z tym należy stosować w tym zakresie ogólne zasady postępowania cywilnego. Oznacza to, że po stronie pozwanej mogą się znajdować zarówno podmioty pojedyncze, jak i grupy osób (współuczestnictwo procesowe). Jednocześnie [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeks postępowania cywilnego[/link] nie zawiera ograniczeń co do tego, czy pozwanym może być osoba fizyczna czy też prawna.

Może być zatem tak, że grupa osób po stronie powodowej pozwie jeden podmiot (osobę fizyczną, osobę prawną, ułomną osobę prawną), a także grupa osób pozwie kilka podmiotów.

Najwięcej wątpliwości budzi pojęcie „spraw o ochronę roszczeń konsumentów”.

[srodtytul]Co może konsument [/srodtytul]

Brak jest bowiem definicji ustawowej tego pojęcia. Posiłkowo należy korzystać z dorobku orzecznictwa Sądu Najwyższego w przedmiocie „spraw o ochronę konsumentów” (art. 61 k.p.c.).

W orzecznictwie tym sprawy o ochronę konsumentów określa się jako sprawy związane z szerokim zakresem umów, w których osoba nabywająca rzecz lub na rzecz której wykonywane są usługi zaspokajające jej własne potrzeby (konsument), dochodzi roszczenia przeciwko kontrahentowi zajmującemu się profesjonalnie handlem, produkcją i usługami, przy czym roszczenia konsumenta mogą wynikać z różnych tytułów prawnych, w szczególności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz z tytułu rękojmi za wady rzeczy i gwarancji.

Wydaje się więc, że przy interpretacji pojęcia „spraw o roszczenia o ochronę konsumentów” można korzystać z dotychczasowego dorobku judykatury. Przez sprawy o roszczenie konsumentów można rozumieć sprawy cywilne, w których konsument (grupa konsumentów) dochodzi ochrony przysługujących mu roszczeń wynikających z umów lub bezpośrednio z przepisów ustawy przeciwko przedsiębiorcy.

[ramka][b]Przykład[/b]

Typową sprawą konsumencką może być roszczenie o niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową lub gwarancją.

W tym zakresie jedynie grupa konsumentów (osób fizycznych) jest władna zainicjować postępowanie w sprawie przeciwko przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną lub jednostką organizacyjną.[/ramka]

[srodtytul]Produkt niebezpieczny [/srodtytul]

Kolejnym rodzajem spraw objętych ustawą są te związane z odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Sprawy te regulowane są wyraźnie w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksie cywilnym[/link] w art. 449[sup]1[/sup]. Wobec brzmienia tego przepisu należy zauważyć, że roszczenia te mogą być formułowane przez osoby fizyczne – prowadzące czy też nieprowadzące działalności gospodarczej – przeciwko przedsiębiorcom wprowadzającym produkt (niebezpieczny) na rynek.

[srodtytul]Czyny niedozwolone[/srodtytul]

Ostatnią kategorią spraw objętych ustawą są sprawy z tytułu czynów niedozwolonych, jednak z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. W drodze postępowania grupowego nie będzie można zatem chronić skutecznie takich dóbr prawnych jak zdrowie, cześć, dobre imię. Przykładowo nie będzie można dochodzić zadośćuczynienia za utratę zdrowia spowodowaną stosowaniem danego leku.

Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych będą mogły być dochodzone bez ograniczeń podmiotowych przez obie strony ewentualnego postępowania. Grupa inicjująca postępowanie będzie się mogła składać zarówno z osób fizycznych, jak i jednostek organizacyjnych. Analogiczna sytuacja będzie dotyczyć pozwanych.

[ramka][b]O jakie sprawy chodzi[/b]