Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej („KS NGR” lub „Komitet”), która została powołana w związku z planowaną reformą wskaźników referencyjnych, po przeprowadzeniu dyskusji w zakresie optymalnego wskaźnika referencyjnego, który ma stanowić alternatywę dla WIBOR, podjęła ostatecznie decyzję o wyborze indeksu WIRD. Spośród opracowanych i proponowanych przez GPW Benchmark wskaźników referencyjnych mających potencjalnie zastąpić WIBOR, tj. WIRF, WRR i WIRD, został więc wybrany ten ostatni.

Tło prac nad nowym wskaźnikiem referencyjnym

Geneza prac nad nowym wskaźnikiem referencyjnym sięga 2012 roku, kiedy to za sprawą rozpoczętych na światowych rynkach finansowych dyskusji w zakresie potrzeby odejścia od indeksów typu IBOR (indeksy stóp procentowych na rynku międzybankowym), jakim jest WIBOR, wykrystalizował się kierunek działania mający na celu zastąpienie indeksu typu IBOR na rzecz wskaźników stopy procentowej, którego danymi wejściowymi są informacje reprezentujące transakcje O/N (overnight) – tj. na rzecz indeksów typu RFR (wolnych od ryzyka). Inflacja oraz stale rosnące stopy procentowe nie stanowiły więc bezpośredniej przyczyny podjęcia działań mających na celu zastąpienie wskaźnika WIBOR. Bez wątpienia stały się jednak przyczynkiem do przyspieszenia prac nad przyjęciem nowego rozwiązania. GPW Benchmark, jako podmiot administrujący wskaźnikami referencyjnymi w rozumieniu Rozporządzenia BMR rozpoczął już w 2018 roku pracę nad opracowaniem propozycji nowych wskaźników referencyjnych. Efektem działań GPW Benchmark było opracowanie trzech propozycji wskaźników - Warszawskiego Indeksu Rynku Finansowego (WIRF), Warszawskiego Indeks Rynku Depozytowego (WIRD) oraz Warsaw Repo Rate (WRR), które następnie zostały poddane konsultacji z rynkiem.

Konsultacje proponowanych wskaźników z rynkiem

Jak wynika z opublikowanego przez GPW Benchmark dokumentu prezentującego wyniki konsultacji publicznych dotyczących metody opracowywania wskaźników referencyjnych typu RFR, pierwsza faza konsultacji zakończonej w czerwcu 2022 roku była niezadowalająca, a to przez niski poziom reprezentatywności i legitymizacji wśród podmiotów stosujących wskaźniki referencyjne stopy procentowej (w proces konsultacji zaangażowani byli głównie przedstawiciele sektora bankowego). Dopiera druga faza konsultacji, i to za sprawą przeprowadzenia działań aktywizujących podmioty stosujące wskaźniki referencyjne stopy procentowej, dała wynik w postaci poparcia jednego z opiniowanych wskaźników referencyjnych. Respondenci, z racji wysokiej reprezentatywności instytucji kredytowych oraz instytucji finansowych w toku prowadzonych konsultacji, ostatecznie wyrazili największe poparcie dla wskaźnika WIRF - opracowywanego na podstawie transakcji depozytowych zawieranych przez podmioty przekazujące dane z instytucjami finansowymi. W opozycji, zwolennicy indeksu WIRD, wskazywali, że indeks ten, jako, że uwzględnia również niefinansowy segment (dane oparte na transakcjach z dużymi przedsiębiorcami, a nie tylko z instytucjami finansowymi jak WIRF) zbliża wskaźnik w stronę pełniejszego odzwierciedlenia kosztu finansowania. Przeprowadzone z rynkiem konsultacje nie były jednak decydujące dla wyboru nowego wskaźnika, a jego wyniki stanowić miały jedynie wsparcie dla Komitetu Sterującego Narodowej Grupy, która ostatecznie przychyliła się do wyboru indeksu WIRD jako alternatywy dla WIBOR.

Wybór wskaźnika WIRD i jego skutki

W toku prac Komitetu Sterującego Narodowej Grupy, każdy z trzech proponowanych przez GPW Benchmark wskaźników poddano ocenie według długiej listy kryteriów, w tym w szczególności pod kątem zasobu informacyjnego związanego z liczbą transakcji i ich wartością, odporności na manipulację, adekwatności reakcji wskaźnika na zmianę warunków rynkowych, ryzyka nieustalenia wskaźnika w poszczególnych dniach czy publikowania wskaźnika w terminie odpowiadającym potrzebom rynku finansowego. W związku zaś z tym, że indeks WIRD, jako indeks o najszerszym rynku referencyjnym (jego zasób informacyjny jest najszerszy, bowiem nie ogranicza się wyłącznie do instytucji sektora finansowego, a uwzględnia także dane z sektora dużych przedsiębiorstw), został wybrany jako najbardziej optymalna alternatywa dla obecnego wskaźnika.

Wybór właściwego zamiennika dla indeksu WIBOR stanowi jedynie asumpt do rozpoczęcia prac nad jego płynnym zastąpieniem. Kolejnym więc krokiem KS NGR ma być przyjęcie tzw. mapy drogowej, w której ustanowiony zostanie harmonogram działań zmierzających do faktycznego zastąpienia wskaźnika. Jak zapowiedziano, Komitet opublikuje wkrótce standardy stosowania nowego wskaźnika RFR (risk-free-rate) w produktach bankowych, leasingowych i faktoringowych oraz instrumentach finansowych. To właśnie opracowane przez Komitet standardy wytyczą dalszą drogę do wprowadzenia nowego wskaźnika, który docelowo ma stać się kluczowym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej w rozumieniu Rozporządzenia BMR. WIRD zastąpi więc WIBOR w umowach finansowych (w tym umowach kredytu), instrumentach finansowych (np. papierach dłużnych lub instrumentach pochodnych) oraz przez fundusze inwestycyjne (np. w ustalaniu opłat za zarządzanie).

Jak zastąpienie wskaźnika WIBOR ma się do oprocentowania kredytów, pożyczek czy instrumentów finansowych? Kierunkowo przewiduje się, że wskaźnik WIRD będzie niższy od wskaźnika WIBOR. Taki wniosek płynie z analizy danych historycznych. Przykładowo, na dzień 21 września 2022 roku wskaźnik WIRD wynosił 6,43%, gdzie 3M WIBOR wyniósł na ten dzień 7,15%. Mamy więc różnicę na poziomie 0,72%. Nie oznacza to jednak, że zastąpienie obecnego wskaźnika skutkować będzie spadkiem oprocentowania jako wyniku różnicy między obecną wysokością stawki WIBOR, a stawką WIRD. Jak wynika bowiem z Rozporządzenia BMR, zastąpienie wskaźnika referencyjnego wiąże się z koniecznością przewidzenia tzw. korekty spreadu, który ma zapewnić utrzymanie nowo wprowadzanego wskaźnika na poziomie podobnym do wysokości wskaźnika eliminowanego. Co to oznacza? W dużym uproszczeniu chodzi o zastosowanie takiej korekty spreadu, która na wypadek, gdyby nowy wskaźnik był wyższy od eliminowanego korygowała go w dół i odwrotnie – na wypadek, gdy nowy wskaźnik będzie niższy (a co dotyczy, przynajmniej na dzień dzisiejszy, indeksu WIRD) korygował go w górę. Chodzi więc o nic innego jak korektę różnicy pomiędzy wysokościami obydwu wskaźników. To z kolei prowadzi do wniosku, abstrahując od metodologii przyjętego spreadu i ostatecznej jego wysokości (nie jest wcale tak, że korekta spreadu będzie stanowiła prostą różnicę między wartościami obydwu wskaźników), że oprocentowanie kredytów, pożyczek czy instrumentów finansowych nie ulegnie zmianie – a przynajmniej nie w początkowej fazie zmiany wskaźnika.

Kiedy WIRD zastąpi WIBOR? Początkowo zmiana wskaźnika referencyjnego była zaplanowana na dzień 1 stycznia 2023 roku. Był to termin deklarowany przez rząd. Na skutek jednak szerokiej krytyki tak pochopnie planowej zmiany wskaźnika, obecnie mówi się o 2 – 3 latach. Dopóki Komitet nie opublikuje wspomnianej już mapy drogowej, która będzie określać harmonogram planowanej zmiany oraz sposób jej przeprowadzania, możemy jedynie domniemywać, że proces zmiany wskaźnika będzie długofalowy i z pewnością nie nastąpi z dnia na dzień – jak dotychczas zapewniał rząd. Niezależnie od ostatecznie przyjętych ram czasowych na wprowadzenie zmian, gdzie finalnie WIBOR ma zostać w całości zastąpiony wskaźnikiem WIRD, proces zmiany wskaźnika może przybrać wiele form. Przykładowo, istnieje możliwość przyjęcia, że nowo zawierane kredyty czy pożyczki będą podlegały oprocentowaniu z uwzględnieniem nowego wskaźnika referencyjnego. W takim przypadku, będziemy mieli do czynienia z okresem przejściowym, w którym obowiązywać będą dwa wskaźniki referencyjne. WIBOR, jako wskaźnik eliminowany, powoli będzie wycofywany z dotychczasowych kontraktów i zastępowany nowym wskaźnikiem. Pytanie tylko w jaki sposób zmiana ta będzie przebiegała i czy dla poszczególnych rodzajów umów i instrumentów finansowych nie zostanie przewidziany inny model takiej zmiany, w związku z koniecznością uchwycenia specyfiki danego instrumentu. Nie pozostaje nic innego jak czekać na publikację opracowanej przez Komitet mapy drogowej oraz standardów stosowania nowego wskaźnika – co według zapewnień – ma wkrótce nastąpić.

Nikola Jadwiszczak – Niedbałka, radca prawny z Kancelaria Prawna Krzysztof Rożko i Wspólnicy