Prawo konsumenta do odstąpienia od umowy 10 czy 14 dni

Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (DzU z 2000 r. nr 22, poz. 271 ze zm.)

reguluje m.in. kwestię zawierania umów na odległość.

W myśl art. 6 z takim porozumieniem będziemy mieli do czynienia, gdy zostanie ono zawarte z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, w tym np. drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia (niezaadresowanego lub zaadresowanego), listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu lub poczty elektronicznej.

Ogólna reguła

Klient jest chroniony przed skutkami tak zawartej umowy, mając pewien czas na odstąpienie od niej. Ustawodawca uznał, że konsument, który podejmuje decyzję np. w czasie rozmowy telefonicznej prowadzonej z konsultantem, powinien mieć  czas na przemyślenie i ewentualną zmianę decyzji. Dlatego  od tak zawartej umowy ma prawo odstąpić w ciągu dziesięciu dni, bez potrzeby tłumaczenia się.  Może to  zrobić bez podawania przyczyny.

Strony powinny zwrócić to, co sobie świadczyły, w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Przedsiębiorca nie ma prawa zastrzec, że konsumentowi wolno odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy.

Jeżeli dokonał on jakichkolwiek przedpłat na rzecz firmy, należą się od nich odsetki ustawowe od daty ich dokonania. Dziesięciodniowy termin liczony jest od dnia wydania konsumentowi rzeczy, a gdy umowa dotyczyła świadczenia usługi, to od dnia jej zawarcia.

Wyjątkowe sytuacje

Od tej zasady są  wyjątki. W myśl art. 10 ust. 3 jeżeli strony nie umówiły się inaczej, prawo odstąpienia nie przysługuje w przypadkach:

- świadczenia usług rozpoczętego, za zgodą konsumenta, przed upływem wymienionego terminu,

- dotyczących nagrań audiowizualnych oraz zapisanych na nośnikach programów komputerowych po usunięciu przez konsumenta ich oryginalnego opakowania,

- umów dotyczących świadczeń, za które cena lub wynagrodzenie zależy wyłącznie od ruchu cen na rynkach finansowych,

- świadczeń o właściwościach określonych przez konsumenta w złożonym przez niego zamówieniu lub ściśle związanych z jego osobą,

- świadczeń, które z uwagi na ich charakter nie mogą zostać zwrócone lub których przedmiot ulega szybkiemu zepsuciu,

- dostarczania prasy,

- usług w zakresie gier i zakładów wzajemnych.

To ogólne zasady dotyczące zawierania z konsumentami umów na odległość.

Ostrzejsza wersja

Jednocześnie jednak pewna grupa umów została potraktowana w sposób szczególny. Dotyczy to porozumień obejmujących świadczenie usług finansowych. Do takich w myśl art. 16a zalicza się m.in. czynności bankowe, umowy kredytu konsumenckiego, czynności ubezpieczeniowe, umowy uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (otwartym, specjalistycznym, mieszanym).

W stosunku do nich obowiązują inne zasady, np. w zakresie ilości informacji, jakie powinny być przekazane konsumentowi w momencie prezentacji oferty, sposobu dokonania tego, potwierdzenia zawarcia umowy czy  prawa konsumenta do odstąpienia od zawartego kontraktu. Pełny wykaz informacji, które powinien uzyskać konsument najpóźniej w chwili złożenia mu propozycji zawarcia umowy, zawiera art. 16b ustawy.

Ich lista obejmuje 18 pozycji. Wśród nich są m.in. te o możliwości pozasądowego rozstrzygania sporów, istnieniu funduszu gwarancyjnego lub innych systemów gwarancyjnych (jeżeli istnieją), prawie właściwym państwa, które stanowi podstawę stosunków przedsiębiorcy z konsumentem.

Jednak, co istotne dla przedsiębiorcy, w przypadku przekazywania konsumentowi informacji w formie głosowych komunikatów telefonicznych część danych wymienionych w art. 16b może zostać pominięta. W takiej sytuacji przedsiębiorca jest obowiązany umieścić w komunikacie informację o prawie konsumenta do żądania pełnego przekazania wszystkich informacji oraz o sposobie ich uzyskania.

14 i 30 dni na decyzję

Kolejna różnica między zawieranymi na odległość umowami o usługi finansowe a pozostałymi usługami wiąże się z prawem odstąpienia od takiej umowy, a ściślej mówiąc z terminem, w którym konsument może to zrobić. I tak w myśl art. 16c konsument, który zawarł taką umowę, może od niej odstąpić bez podania przyczyn w terminie 14 dni.

Termin ten liczy się od dnia zawarcia umowy lub od dnia potwierdzenia jej warunków na piśmie (nośniku informacji typu CD-ROM, DVD), jeżeli jest to termin późniejszy. W przypadku umów dotyczących czynności ubezpieczeniowych termin ten jest  dłuższy i wynosi 30 dni. Liczony jest od dnia poinformowania konsumenta o zawarciu umowy.

W przypadku rozpoczętego za zgodą konsumenta świadczenia usługi przed upływem wymienionych wcześniej terminów nadal nie traci on prawa do odstąpienia. Jednak wówczas przedsiębiorca może żądać zapłaty ceny za usługę rzeczywiście wykonaną, jeżeli poinformował konsumenta o takiej możliwości już na etapie propozycji zawarcia umowy.

Jak wynika z tych przepisów, przy zawieraniu na odległość umów dotyczących usług finansowych konsument jest znacznie mocniej chroniony. Na koniec warto  wskazać, kiedy prawo do odstąpienia jednak nie przysługuje. Dotyczy to umów:

- całkowicie wykonanych na żądanie konsumenta przed upływem terminów (14 lub 30 dni),

- instrumentów rynku pieniężnego, zbywalnych papierów wartościowych, tytułów uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania, sprzedaży papierów wartościowych z zobowiązaniem do ich odkupu, terminowych operacji finansowych (np. nabywania walut),

- ubezpieczenia podróży i bagażu lub innych podobnych, jeżeli zawarte zostały na okres krótszy niż 30 dni.

Bez ubezpieczeń emerytalnych

Szczególnych przepisów o umowach na odległość dotyczących usług finansowych nie stosuje się do usług polegających na gromadzeniu środków pieniężnych i ich lokowaniu, z przeznaczeniem na wypłatę członkom otwartego funduszu emerytalnego lub uczestnikom pracowniczego funduszu emerytalnego po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.

Przepisów o umowach zawieranych na odległość nie stosuje się do umów:

- z wykorzystaniem automatów sprzedających,

- z wykorzystaniem innych automatów umieszczonych w miejscach prowadzenia handlu,

- rent,