Prawo autorskie: wykorzystanie cytatu nie może zamieniać się w plagiat

Dyskusja nad nowelizacją prawa autorskiego, która rozgorzała po aferze z ACTA, ujawniła problem nadużywania prawa cytatu i dozwolonego użytku utworów.

Proceder polega na publikacji obszernych „streszczeń" tekstów z innych gazet na zasadzie tzw. prawa cytatu bądź korzystanie z tzw. ustawowych licencji prasowych.

Ile wolności

Podkradanie tekstów przez konkurencję, bez zgody wydawców czy bez zapłaty, uderza oczywiście w ich interesy.

– Badania pokazują, że 60 proc. treści w Internecie to profesjonalne treści prasowe i książkowe. W tym czasie udział prasy w tym rynku spadł o miliard złotych, w wyniku czego nastąpiła redukcja zatrudnienia, obniżki wynagrodzeń etc. Oberwali twórcy i dziennikarze – mówi Maciej Hoffman, dyrektor generalny Izby Wydawców Prasy. – A to m.in. dlatego, że obecne regulacje dotyczące dozwolonego użytku utworów, w tym prawa przedruku i prawa cytatu, sprawdzają się jako tako w wypadku papierowej formy publikacji, ale nie działają w Internecie, który otwiera furtkę do kradzieży twórczości – wyjaśnia.

– Należy sprecyzować termin „urywki rozpowszechnianych utworów" (z art. 29 prawa autorskiego) tak, by był on rozumiany jako drobne fragmenty utworu, które wolno przytaczać na zasadzie cytatu, oraz wprowadzić szczególne odpłatne prawo cytatu w mediach – mówi adwokat Robert Małecki.

– Cytat jest dość wąsko uregulowany w ustawie, można cytować tylko w określonym celu i musi być umieszczony w innym utworze – zwraca uwagę adwokat Elżbieta Traple, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Jeśli tego przepisu się nadużywa, to jest tylko kwestia egzekwowania prawa. Jeśli umieszcza się fragment cudzej pracy bez powołania autora i źródła, to jest to po prostu plagiat. Nie widzę konieczności zmian przepisów o cytacie. Wprowadzony jednak w 2004 r. art. 25 ust. 4 pozwala na korzystanie z cudzych utworów w Internecie w takim zakresie jak tradycyjny użytek „prasowy", chociaż nie jest dostatecznie jasne, czy chodzi wyłącznie o prasę internetową czy także o innego rodzaju portale.

– Obecne przepisy prawa autorskiego dotyczące dozwolonego cytatu (art. 29) oraz dozwolonego użytku publicznego w zakresie wyciągów ze sprawozdań i artykułów (art. 25) stwarzają pole do nadużyć, dlatego warto zastanowić się nad doprecyzowaniem tych regulacji – wskazuje Zbigniew Okoń, radca prawny. – Jednak wydawcy też nie wykorzystują wszystkich możliwości: mogą aktywniej reagować na przekroczenia granic dozwolonego użytku, także na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – podpowiada.

Interesy twórców

– Określając zakres dozwolonego użytku, trzeba pamiętać, że jako wyjątek nie może być on wykładany rozszerzająco i nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy – mówi Michał Błeszyński, radca prawny. – Problemem jest nie tyle samo brzmienie obecnych przepisów dotyczących cytatu, ilebłędne ich rozumienie. Prowadząc analizy, czy zasadne jest ewentualne zaostrzenie kar, konieczne jest więc uprzednie zbadanie poziomu egzekwowania obecnych norm. W sytuacji, w której nie są one egzekwowane, zaostrzanie kar nie wpłynie na lepszą ochronę praw autorskich – podkreśla.

Poszkodowany naruszeniem praw autorskich może wystąpić zarówno o odszkodowanie na drodze cywilnej, jak i o wymierzenie sankcji karnych.

masz pytanie, wyślij e-mail do autora m.domagalski@rp.pl

Co mówią przepisy