W rejestrze związków wpisuje się:
- numer kolejny wpisu,
- nazwę związku i jego siedzibę,
- oznaczenie gmin uczestniczących w związku,
- zadania, czas trwania i datę rejestracji związku,
- datę ogłoszenia statutu związku oraz jego zmian, a także
- datę likwidacji związku.
Rejestr związków jest jawny.
Przykład:
W statucie Komunalnego Związku Gmin Congregator z siedzibą w Lwówku (DzUrz woj. wielkopolskiego z 2013 r., poz. 3436) wskazano, że do kompetencji tego związku należy wspólne wykonywanie zadań publicznych w zakresie tworzenia warunków niezbędnych do utrzymania czystości i porządku w gminach tworzących związek w dziedzinie gospodarki odpadami. W celu realizacji tych zadań organy związku podejmują m.in. następujące działania:
- zapewniają wybór lub nawiązanie stosunków prawnych z istniejącą instalacją albo budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w miejscu i w sposób określony w planie gospodarki odpadami dla województwa,
- nadzorują gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym realizację zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli.
Natomiast w statucie Celowego Związku Gmin Puszcza Drawska z siedzibą w Dobiegniewie (DzUrz woj. lubuskiego z 2013 r., poz. 2747) stwierdzono, że do zadań tego związku należy m.in.:
- programowanie i realizacja regionalnej polityki ekorozwoju,
- prowadzenie działalności wydawniczej, szkoleniowej, konsultingowej i promocyjnej dla potrzeb gmin oraz
- tworzenie lepszych warunków do rozwoju turystyki.
Ogłoszenie
O rejestracji związku minister zawiadamia na piśmie rady gmin uczestniczące w tym związku, wojewodę oraz właściwą miejscowo regionalną izbę obrachunkową (§ 5 rozporządzenia). Następnie wojewoda, w terminie 14 dni od dnia otrzymania takiego zawiadomienia, zarządza ogłoszenie statutu związku w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Dzień wydania wojewódzkiego dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia statutu (§ 6 rozporządzenia).
Związek nabywa osobowość prawną po jego zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Również prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku, związane z wykonywaniem zadań przekazanych temu związkowi, przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu.
Zasady funkcjonowania
W przepisach u.s.g. przewidziano, że związek posiada zarówno organ stanowiący, jak i wykonawczy. Organem stanowiącym i kontrolnym jest zgromadzenie związku, a organem wykonawczym zarząd.
W zakresie zadań zleconych związkowi zgromadzenie wykonuje kompetencje przysługujące radzie gminy. Do zgromadzenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rady gminy (art. 69 u.s.g.). NSA w wyroku z 9 czerwca 2014 r. (sygn. II OSK 753/14) zwrócił jednak uwagę, że art. 69 ust. 3 u.s.g., regulując instytucję zgromadzenia związku międzygminnego, odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących rady gminy jako organu, a nie przepisów odnoszących się do radnych.
W skład zgromadzenia wchodzą wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) gmin uczestniczących w tym związku. Na wniosek wójta rada gminy może powierzyć reprezentowanie gminy w zgromadzeniu zastępcy wójta albo radnemu. Statut związku może także przyznawać określonym gminom więcej niż jeden głos w zgromadzeniu. W takim przypadku dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana rada gminy (art. 70 u.s.g.).
Zasady głosowania
Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia (art. 71 u.s.g.). Bezwzględną liczbę głosów, o której mowa w tym przepisie, należy obliczać, uwzględniając faktyczną w dacie głosowania liczbę uczestników związku i postanowienia jego statutu. NSA w wyroku z 13 października 2009 r. (sygn. II OSK 1124/09) przyjął, że wybór członków zarządu związku powinien się odbywać w głosowaniu tajnym.
Członek zgromadzenia reprezentujący gminę wchodzącą w skład związku może wnieść pisemny sprzeciw do uchwały zgromadzenia w ciągu siedmiu dni od dnia jej podjęcia. Wniesienie takiego sprzeciwu wstrzymuje wykonanie uchwały i wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy. Nie można jednak zgłosić sprzeciwu do uchwały podjętej w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy (art. 72 u.s.g.).
Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków. W statucie można także zastrzec, że dopuszczalny jest wybór członków zarządu spoza członków zgromadzenia w liczbie nieprzekraczającej 1/3 składu zarządu związku (art. 73 u.s.g.). NSA w wyroku z 17 listopada 2010 r. (sygn. II OSK 1678/10) wyjaśnił, że wybór członka zarządu skutkuje nawiązaniem stosunku pracy tylko wówczas, gdy z tego wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Wybór ten – dokonywany uchwałą zgromadzenia związku – będzie stanowił nawiązanie stosunku pracy tylko wówczas, gdy taki skutek będzie określony w statucie związku.
Do gospodarki finansowej związku stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce finansowej gmin. Zgromadzenie uchwala plan finansowy związku.
Przykład:
W statucie Związku Komunalnego Gmin ds. Kanalizacji z siedzibą w Mierzęcicach (DzUrz woj. śląskiego z 2014 r., poz. 1683) przewidziano, że organami tego związku są: zgromadzenie związku i zarząd związku, przy czym w skład zgromadzenia wchodzą wójtowie gmin uczestniczących w związku oraz po trzech dodatkowych przedstawicieli każdej gminy wyznaczonych przez rady gmin. Można być przedstawicielem tylko jednej gminy, a każdy przedstawiciel ma w zgromadzeniu jeden głos. Wystąpienie członka związku skutkuje równoczesnym pozbawieniem jego przedstawicieli wszystkich funkcji w organach związku. Kadencja zgromadzenia pokrywa się z kadencją rad gmin, a zgromadzenie pełni swoją funkcję do czasu wyłonienia nowego składu.
W statucie tego związku przewidziano również, że dopuszcza się możliwość wyboru nie więcej niż 1/3 członków jego zarządu spoza zgromadzenia.
podstawa prawna: art. 7, art. 64–73a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 594 ze zm.)
podstawa prawna: rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 5 października 2001 r. w sprawie sposobu prowadzenia rejestru związków międzygminnych oraz ogłaszania statutów związków (DzU nr 121, poz. 1307)
Gdzie szukać informacji
Wykaz związków międzygminnych jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji (http://mac.bip.gov.pl). Jest ich obecnie ponad 300, a do zadań takich związków należą m.in.:
- ochrona środowiska, zapobieganie degradacji i dewastacji środowiska wywołanej rozwojem przemysłu, edukacja ekologiczna, gospodarka wodna i zaopatrzenie w wodę,
- modernizacja istniejących i budowa nowych oczyszczalni ścieków i przepompowni, budowa sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, zbiorowe odprowadzanie ścieków,
- komunikacja zbiorowa (określanie potrzeb, opracowywanie rozkładów jazdy, integracja transportu pasażerskiego, ustalanie taryf, dystrybucja biletów, prowadzenie rozliczeń, utrzymywanie dworców i przystanków),
- promocja turystyki, ograniczenie bezrobocia, utrzymanie czystości i porządku.
