Kryzys powstrzymał ważne reformy

Chociaż ekonomiści i przedsiębiorcy podkreślają zaniechania gospodarcze dwóch lat rządów gabinetu Donalda Tuska, to jednak zauważają, że ten rząd w sprawach gospodarki wolnorynkowej robi więcej niż poprzednicy i to w dość niesprzyjających zewnętrznych warunkach.

– Niestety, także dla tego rządu gospodarka nie jest priorytetem – uważa Adam Czerniak, ekonomista Inwest Banku SA. Ale przyznaje, że zrobił dla niej znacznie więcej niż poprzednie. Według niego to, czego teraz kompletnie nie zauważamy, czyli inwestycje drogowe i infrastrukturalne, da w przyszłości rocznie dodatkowe dochody w wysokości 0,1 – 0,15 proc. PKB. – Podobnie z konsekwentną realizacją projektów związanych z EURO 2012 – podkreśla.

Problem w tym, że zdaniem organizacji rządowi brakuje konsekwencji. Tylko co trzecia przygotowana przez niego ustawa, dotycząca spraw gospodarczych, zaczęła obowiązywać. Pozostałe albo miesiącami czekają na rozpatrzenie, albo zniknęły po wecie prezydenckim. Tak się na przykład stało z ustawą zmieniającą system rentowy czy dotyczącą wypłat emerytur w nowym systemie ubezpieczeniowym.

Nie udało się rządowi ograniczyć kominówki, choć był to sztandarowy projekt Ministerstwa Skarbu. Pierwsze podejście do tematu skończyło się fiaskiem ze względu na weto prezydenta. Kolejne próby skończą się raczej tak samo. Resort skarbu, by zachować wiarygodność, powinien przynajmniej pracować nad nową wersją projektu, tak by w razie zmiany warty w Pałacu Prezydenckim móc od razu wprowadzić ją w życie.

Nowa wersja trzeciej, spośród najważniejszych ustaw dotyczących działalności Skarbu Państwa – o złotym wecie (o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa w spółkach o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego) dopiero powstaje. I to pod presją Komisji Europejskiej, która rozpoczęła już wobec Polski postępowanie przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Mamy więc niespełna dwa miesiące, by zmienić przepisy. Oby skończyło się to lepiej niż w przypadku ustawy kompensacyjnej (nazywanej też specustawą stoczniową), przyjmowanej w ekspresowym tempie mimo krytyki prawników, w której niedociągnięcia mogły nas drogo kosztować.

Sam Janusz Palikot, powtórny szef sejmowej komisji “Przyjazne państwo”, która miała pomóc rządowi omijać biurokratyczne rafy, przyznaje, że ta metoda poprawiania prawa i wpływania na liberalizacje gospodarki nie w pełni się sprawdziła. Komisja wpływa na zmiany prawa mniej więcej tak samo skutecznie jak rząd. Co druga jej propozycja zmian przepada w niebycie proceduralnym.

Przedsiębiorcy, oceniając gospodarcze poczynania rządu, uważają, iż gdyby w expose dwa lata temu premier dużo mniej mówił o gospodarce, o przedsiębiorczości, to łatwiej byłoby teraz rząd chwalić. A tak, na dodatek w kryzysowych, niesprzyjających warunkach zewnętrznych, widać wyraźnie, jak rząd stara się reagować na bieżące zagrożenia, jakby nie zastanawiając się nad konsekwencjami na kolejne lata.

– Takim koronnym przykładem jest pomysł ze zmniejszeniem składek do otwartych funduszy emerytalnych – uważa Maciej Krzak, ekonomista Fundacji CASE. Jego zdaniem sukcesem rządu jest ograniczenie wcześniejszych emerytur, a porażką jest to, że nie udało mu się zliberalizować gospodarki i ograniczyć biurokracji, czyli zastosować rzeczywistej deregulacji. – Szkoda, że o przyspieszeniu prywatyzacji gabinet zaczął poważnie myśleć dopiero, gdy poważnym zagrożeniem stał się deficyt finansów publicznych – dodaje ekonomista.

Takim działaniem jest choćby likwidacja (w ramach pakietu antykryzysowego) systemu poręczeń przy Banku Gospodarstwa Krajowego. Nowy, mimo że jest przygotowany, praktycznie nie funkcjonuje. Nie są z niego zadowolone ani banki, ani przedsiębiorcy. Twierdzą, że jest za drogi, że wymagana przez BGK sprawozdawczość jest zbyt drobiazgowa.

Falstartem okazały się próby wejścia do strefy euro czy wytyczenia odpowiedniej ścieżki spełnienia wymogów akcesji.

Rząd wciąż zapowiada przygotowanie trudnych reform, w tym ubezpieczeń rolniczych czy finansów publicznych. Z listy obietnic, jakie złożył dwa lata temu, większość wciąż czeka na realizację.

[ramka][srodtytul]Jacek Rostowski, ministerstwo finansów[/srodtytul]

Ocena funkcjonowania Ministerstwa Finansów nie może być pozytywna. W ciągu minionych dwóch lat Jacek Rostowski najpierw nie dostrzegał szalejącego wokół kryzysu, potem się chwalił, że wszystko przewidział, a jego roztropne działanie uchroniło naszą gospodarkę przed recesją. Tak naprawdę spadku PKB nie było, bo jesteśmy gospodarką zamkniętą, niepodatną na zewnętrzne zawirowania. Osłabienie wzrostu jednak nastąpiło, co znacznie zmniejszyło dochody państwa. Zbyt optymistyczne planowanie budżetu przez resort finansów skutkowało zaś tym, że budżet na 2009 rok trzeba było nowelizować. W rezultacie tegoroczny deficyt budżetowy wzrósł z 18,2 do 27,2 mld zł, a przyszłoroczny ma być niemal dwukrotnie większy. Radykalnie wzrosło też zadłużenie naszego kraju i deficyt całego sektora. W tej sytuacji zamiana złotego na euro, planowana na 2012 rok, została odsunięta w czasie i obecnie nikt w ministerstwie nie chce nawet spekulować, kiedy będzie to możliwe.

—eg[/ramka]

[ramka][srodtytul]Waldemar Pawlak, ministerstwo gospodarki[/srodtytul]

Minister Waldemar Pawlak potrafi zaskakiwać: a to pomysłem na prywatyzację pracowniczą i menedżerską, gdzie akcje chciał przekazywać spółkom aktywności obywatelskiej, a to koncepcją unieważnienia niekorzystnych dla biznesu umów na opcje. Nie koniec kontrowersyjnych pomysłów, gdzie wicepremier bardziej jest politykiem niż zawiadującym gospodarką, bo proponował też, by najuboższym obniżyć podatki i składki ubezpieczeniowe. Ale ministerstwo pod jego kierownictwem zmieniło zagmatwaną ustawę o partnerstwie publiczno--prywatnym oraz skoncentrowało swoje działania na zmniejszeniu biurokracji i jej kosztów. Ale prace te jakby ostatnio zwolniły. Nie ma projektu ustawy deregulacyjnej ograniczającej koncesje, pozwo- lenia. Przedsiębiorcy czekają na efektywny system promocji gospodarki za granicą. Ich zdaniem resort zbyt wolno i w niewielkim stopniu działa na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. Prywatyzacja i restrukturyzacja państwowego sektora elektroenergetycznego i węglowego przebiega zbyt wolno.

—aft [/ramka]

[ramka][srodtytul]Aleksander Grad, ministerstwo skarbu[/srodtytul]

Choć panowanie Aleksandra Grada w resorcie skarbu trudno nazwać idealnym, po dwóch latach należy mu się cenzurka z plusem choćby ze względu na doprowadzenie do ugody z Eureko w sprawie PZU. To ewidentny sukces przez duże S, jakkolwiek nie próbowałaby dyskontować go opozycja. Dzięki ugodzie minister – jak powiedzieliby Japończycy – ocalił twarz po blamażu, jakim okazała się sprzedaż stoczni „inwestorom z Kataru”. Grzechem głównym, do którego najwyraźniej ma upodobanie, są rozbuchane obietnice – nie tylko w sprawie stoczni, ale i prywatyzacji (gdzie te 12 mld?). Wbrew deklaracjom, że nie będzie „drenażu” państwowych spółek, wobec mizerii prywatyzacyjnej, budżet zasilą głównie dywidendy. Na szczęście jest też metodyczne podejście do prywatyzacji, które zaowocowało wreszcie zbyciem resztówek bankowych i przygotowaniem na sprzedaż wielu mniejszych firm. Dobrze, że Grad odważył się też tknąć „świętą krowę”, jaką dotąd było KGHM, szkoda, że nie poszedł na całość. Sprzedaż 10 proc. akcji to niewiele, ale i tak trzymamy za słowo.

—b.ch.[/ramka]

[ramka][srodtytul]Cezary Grabarczyk, ministerstwo infrastruktury[/srodtytul]

„Autostrady, głupcze!!!” Taki baner ma swoim gabinecie Cezary Grabarczyk. Kazał go zamówić, kiedy obejmował resort. Napis miał dopingować do przyspieszenia budowy autostrad i jak najszybszego rozstrzygnięcia wszystkich przetargów. I to się udało. W zeszłym tygodniu został ogłoszony ostatni przetarg z przewidzianych w rządowym planie budowy dróg. Wydaje się, że równie sprawnie będą realizowane inwestycje w drogi ekspresowe. W ciągu ostatnich dwóch lat zostały podpisane umowy na budowę 1225 km dróg krajowych i 601 km autostrad.

Na dalszą część kadencji warto jednak zmienić napis na „Kolej, głupcze!!!”. Inwestycje kolejowe są opóźnione o kilka lat, PKP PLK nie wykorzystuje unijnych dotacji. Ani jeden wniosek spółki o dofinansowanie nie trafił jeszcze do Brukseli.

Wpadką resortu infrastruktury był też projekt ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, która umożliwi gminom ograniczenie konkurencji na rynku transportu pasażerskiego. Ustawa dostosowuje prawo polskie do unijnego, choć w tym przypadku Polska nie musiała tego robić.

—ais[/ramka]

[ramka][srodtytul]Elżbieta Bieńkowska, ministerstwo rozwoju regionalnego[/srodtytul]

Ministerstwu Rozwoju Regionalnego, które jest głównym nadzorcą funduszy unijnych w Polsce, udało się osiągnąć główny cel na ten rok: przyspieszenie w wykorzystaniu 67,3 mld euro pomocy na lata 2007 – 2013. W końcu ruszyła machina i do końca roku wydatki powinny sięgnąć co najmniej 16,8 mld zł, co przy prawie zerowych płatnościach na koniec 2008 r. było naprawdę ambitnym założeniem. Sukcesem resortu rozwoju jest także wysokie – powyżej 100 proc. – wykorzystanie pomocy na lata 2004 – 2006. W 2009 r. zniknął co prawda problem tempa podziału unijnego wsparcia, jednak pojawił się nowy kłopot – jakości jego wykorzystania. Na gwałt np. wydawane są pieniądze na inwestycje przedsiębiorstw i wsparcie rynku pracy, ale nie widać głębszego zastanowienia, czy robimy to efektywnie oraz co będzie w 2011 r., gdy funduszy na ten cel już zabraknie. Bardzo powoli usuwane są też bariery biurokratyczne – np. na rozstrzygnięcie konkursu na dotacje na fermy wiatrowe firmy czekają od kilkunastu miesięcy. Za to na infrastrukturę kolejową nie wydamy w tym roku ani euro, bo okazało się, że projekty są nieprzygotowane.

—acw[/ramka]

[ramka][srodtytul]Jolanta Fedak, ministerstwo pracy i polityki społecznej[/srodtytul]

Resort sprawia wrażenie, jakby po kilku krokach do przodu, natychmiast zatrzymywał się z trwogą lub szybko wycofywał. Doprowadził do zlikwidowania wcześniejszych emerytur, za to nie jest w stanie sprecyzować zasad, na podstawie których wypłacane będą świadczenia z nowego systemu. A w tym roku pierwsze kobiety ubezpieczone w OFE zaczęły przechodzić na emeryturę. Ministerstwo co prawda przygotowało dwa projekty, ale jeden z nich, dotyczący sposobu wypłat od 2014 r., zawetował prezydent. Nie widać, by w resorcie trwały teraz prace nad odrzuconym projektem. Można odnieść wrażenie, że kierownictwo ministerstwa uważa, iż czasu jest wiele. A to zwykle oznacza tworzenie prawa w ostatnim momencie. Bardzo kontrowersyjne są też propozycje dotyczące zmniejszenia składki przekazywanej do otwartych funduszy emerytalnych. Dość karkołomne tłumaczenie, że spowodują one wypłatę wyższych świadczeń, przy braku informacji, jak dalece zmiany te powiększą nasz dług publiczny w kolejnych latach. Pomimo zapowiedzi nie ma zmian w systemie pomocy społecznej ani nowych pomysłów na aktywizowanie bezrobotnych.

—k.o., aft [/ramka]

[ramka][srodtytul]Marek Sawicki, ministerstwo rolnictwa[/srodtytul]