Zmiany są wprowadzane średnio co osiem lat

Rz: Już dzisiaj do obiegu trafią pierwsze banknoty z nowymi zabezpieczeniami. Nie jesteśmy jedyni. Kto jeszcze unowocześnia pieniądze?

Juliusz Dobrołęcki

: Narodowy Bank Polski wpisuje się w światowy trend zmian w zakresie zabezpieczeń banknotów. Średnio co osiem lat banki centralne wprowadzają do obiegu nowe serie znaków pieniężnych lub modernizują dotychczasowe. W ubiegłym roku unowocześnione banknoty wprowadziły dwa największe banki centralne – Europejski Bank Centralny i amerykański System Rezerwy Federalnej. W przypadku europejskiej waluty zmianie uległy nie tylko zabezpieczenia, odświeżono też szatę graficzną i uzupełniono banknoty o nowe elementy. ?W zabezpieczeniach nowego banknotu studolarowego zastosowano nowatorską technologię 3D. Banknoty z nowymi zabezpieczeniami pojawiły się też niedawno ?m.in. w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Danii, Norwegii i Czechach.

Czy wprowadzając nowe zabezpieczenia, NBP wzorował się na innych bankach centralnych?

Na bieżąco monitorujemy, co się dzieje w innych krajach w zakresie zabezpieczeń banknotów, śledzimy najnowsze tendencje, wzory, zastosowanie technologii produkcji. Jednak nie da się w prosty sposób przenieść wszystkich zabezpieczeń, jakie mają np. banknoty euro, do polskich pieniędzy. Trzeba wziąć pod uwagę takie czynniki, jak dostępna technologia produkcji, koszt produkcji, kwestie związane z patentami, kompleksowość współpracy banków centralnych strefy euro w tym zakresie. Polskie banknoty były dotychczas bardzo dobrze zabezpieczone, o czym świadczy niski poziom fałszerstw. W 2013 r. było to niewiele ponad sześć sztuk na milion banknotów będących w obiegu gotówkowym. Działania NBP mają na celu głównie unowocześnienie dotychczasowych zabezpieczeń. Nie zmieniają się wizerunki banknotów, w niewielkim stopniu zmianie uległa szata graficzna.

Czy można mówić o kanonie nowoczesnego pieniądza? Jakie zabezpieczenia się w nim znajdują?

Waluty są zabezpieczane na różne sposoby, w zależności od emitenta, którym jest w większości przypadków bank centralny. Dobrze chroniony znak pieniężny powinien posiadać wybrane zabezpieczenia podłoża, zabezpieczenia szaty graficznej lub zabezpieczenia optyczne aplikowane podczas procesu druku banknotów. Dzisiejszym umownym standardem jest wykorzystanie znaku wodnego, nitki zabezpieczającej w zakresie podłoża; mikrodruki oraz zabezpieczenia widziane w promieniach światła UV to dobre przykłady zabezpieczenia druku, w przypadku zabezpieczeń optycznych warto wspomnieć o farbie zmiennej optycznie, farbie opalizującej lub recto-verso. Niezmiernie istotny jest proces selekcji wykonywany przez emitenta w zakresie planowanych zabezpieczeń, mający na celu łatwą weryfikację autentyczności przez posiadacza banknotu, ochronę znaku pieniężnego przed fałszowaniem oraz sprawną obsługę w urządzeniach licząco-sortujących.

Jakie banknoty są uznawane za najlepiej zabezpieczone?

Z uwagi na liczbę i różnorodność zastosowanych zabezpieczeń za banknoty najlepiej zabezpieczone uznawane są franki szwajcarskie. W Polsce liczba ujawnianych falsyfikatów tych banknotów jest znikoma w porównaniu z wykrywanymi w obiegu gotówkowym banknotami euro, dolarów czy funtów brytyjskich.

Niektóre kraje odchodzą od papierowego pieniądza na rzecz innych materiałów. Dlaczego?

Światowym standardem pozostaje papier, ale rzeczywiście niektóre banki centralne zdecydowały się na zastosowanie podłoża polimerowego banknotów. Jako pierwszy ten materiał zastosował Bank Australii, polimerowe banknoty stosują też Rumunia i od niedawna Kanada. Polimerowe banknoty o nominałach ?5 i 10 funtów brytyjskich wprowadzi w przyszłym roku Bank Anglii. Banki centralne decydują się na polimer z uwagi na jego wytrzymałość. Papier się szybciej zużywa i bardziej brudzi, ale dla większości banków centralnych na świecie pozostaje podstawowym podłożem banknotów. Narodowy Bank Polski nie planuje emitować obiegowych banknotów polimerowych, ale w tym roku do obiegu wejdzie pierwszy w Polsce kolekcjonerski banknot z zastosowaniem tego materiału, wykorzystujący wizerunek niewprowadzonego nigdy do obiegu projektu banknotu z wizerunkiem Józefa Piłsudskiego.

—rozmawiała Agnieszka Kamińska

CV

Juliusz Dobrołęcki jest zastępcą naczelnika Wydziału Ekspertyz Zepartamentu Emisyjno-Skarbcowego NBP. Z NBP związany jest od 1993 r. z przerwą na pracę w Banco de España i Europejskim Banku Centralnym. Przez wiele lat pracował jako ekspert fałszerstw banknotów i monet, reprezentuje NBP w pracach grup roboczych przy KE i EBC w zakresie ochrony waluty euro przed fałszowaniem.

Zmodernizowane banknoty w obiegu od 7 kwietnia

Zmodernizowane banknoty o nominałach 10, 20, 50 i 100 zł będą stopniowo zastępowały zniszczone lub uszkodzone banknoty wycofywane z obiegu. Wszystkie obecnie używane banknoty bezterminowo pozostaną prawnym środkiem płatniczym.

W poniedziałek, 7 kwietnia 2014 r., Narodowy Bank Polski rozpocznie wprowadzanie do obiegu banknotów z unowocześnionymi zabezpieczeniami. Projekty graficzne zmodernizowanych banknotów się nie zmieniły, ale zastosowanie nowych zabezpieczeń powoduje, że różnice pomiędzy nowymi i emitowanymi dotychczas będą widoczne. Najważniejsze zmiany, jakie spostrzegą Polacy na zmodernizowanych banknotach, to odkryte pole znaku wodnego, wzbogacenie znaku wodnego o oznaczenie nominału, wprowadzenie farby opalizującej na 10 i 20 zł, rezygnacja ze złotej folii na 100 zł, zastosowanie farby zmiennej optycznie płynnie zmieniającej kolor i ulepszone zabezpieczenie recto-verso. Warto pamiętać, że banknot o nominale 200 zł na razie nie zostanie zmieniony, a żaden ze zmodernizowanych banknotów nie trafi do obiegu przed 7 kwietnia 2014 r. NBP zapewnia, że produkcja banknotów ze zmodernizowanymi zabezpieczeniami jest tańsza od produkcji dotychczasowych. Ponadto zmodernizowane banknoty będą wprowadzane do obiegu stopniowo w zamian za pieniądz zużyty lub zniszczony, co nie będzie powodowało dodatkowych kosztów. Warto także wiedzieć, że okres życia banknotów o niższych nominałach (10 i 20 zł) wynosi około 18 miesięcy, a wyższych – kilka lat (w przypadku nominału 100 zł czas życia banknotu to nawet ponad sześć lat), dlatego tyle właśnie potrwa cały proces zamiany. Ogółem wartość pieniądza gotówkowego w obiegu, łącznie z wartościami kolekcjonerskimi, wynosi 124,5 mld zł. Statystycznie każdy banknot trafia do NBP dwa razy w roku i jest sprawdzany pod kątem autentyczności, zniszczenia i zabrudzenia. Banknoty, które nie nadają się do obiegu, są wycofywane. Sortery w NBP sprawdzają banknoty z prędkością 33 sztuk na sekundę. NBP zdecydował się na zmianę zabezpieczeń po 18 latach od wprowadzenia do obiegu obecnych banknotów. Banki centralne dokonują standardowo podobnej operacji średnio co osiem–dziesięć lat. Obecnie banknoty modernizują m.in. Europejski Bank Centralny (nominały 5 i 10 euro) oraz amerykańska Rezerwa Federalna (nominał 100 dolarów).