Jak walczyć z inflacją? Jakie są jej koszty? Debata TEP i „Rzeczpospolitej”

W debacie Towarzystwa Ekonomistów Polskich w ramach cyklu #Gospodarka ma głos poświęconej inflacji w Polsce wzięli udział profesorowie nauk ekonomicznych Joanna Tyrowicz, UW i GRAPE, członkini Rady Polityki Pieniężnej (kadencja 2022–2028) oraz dwaj członkowie RPP w latach 2004–2010: Andrzej Sławiński z SGH, wieloletni dyrektor Instytutu Ekonomicznego NBP i Andrzej Wojtyna z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Eksperci dyskutowali o kosztach inflacji i o tym jak z nią walczyć?

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Krzysztof Adam Kowalczyk: Jak NBP na dobrej drodze się gubi

Bank centralny trwa w samozachwycie, Polacy jakby mniej nerwowo reagują na wysoką nadal inflację. Czy spadnie ona także z agendy politycznej?

Inflacja zrywa relacje społeczne i ekonomiczne, bo dyskusja przesuwa się z fundamentów na tematy poza naszą kontrolą, czyli wzrost cen. Pracownik przestaje rozmawiać z pracodawcą o rozwoju i wydajności, partnerzy biznesowi o nowych projektach, porzucamy plany dotyczące większych zakupów czy inwestycji – rośnie niepewność i nieprzewidywalność. Wszystkie te relacje i plany, to nitki, z których tkamy efektywną gospodarkę. Inflacja je przecina. Można je odbudować, ale wymaga to wysiłku ze wszystkich stron. Wysiłku, którego moglibyśmy sobie oszczędzić.

Niezależność i pro-aktywność banków centralnych są niezwykle ważne. Gdy amerykański Fed czy Europejski Bank Centralny zaobserwują, że się pomylili, źle zinterpretowali sygnały z gospodarki, to dokonują korekt. Narodowy Bank Polski zamiast walczyć z inflacją, swoją pasywność tłumaczy mitycznymi kosztami dezinflacji. W rzeczywistości koszty dezinflacji będą tym wyższe, im później zacznie się walczyć z inflacją i im bardziej pasywną politykę prowadzi obecnie NBP.

Inflacja zwiększa wpływy do budżetu państwa i zmniejsza relację długu do PKB. Dlatego kontrolę nad inflacją oddaliśmy już ponad 100 lat temu niezależnemu bankowi centralnemu z jasno określonym mandatem.

Efekty redystrybucyjne inflacji dotyczą przede wszystkim obecnego pokolenia, ale są ważne także dla przyszłych. Inflacja jest dla zdecydowanej większości podmiotów gospodarczych niekorzystna, nawet jeśli dla niektórych może się w krótkim okresie okazać opłacalna. Dla gospodarki jest niekorzystna – pojawiają się oczekiwania waloryzacyjne. Utrwalają się one i z powodów politycznych trudno jest z nich wyjść, co podnosi koszty dezinflacji. Jeszcze bardziej rośnie niepewność, co utrudnia właściwą alokację zasobów i ogranicza inwestycje firm.

Gospodarstwa domowe w Polsce zdają się przywiązywać zaskakująco małą wagę do tego, że ich siła nabywcza na skutek inflacji wyraźnie maleje. Inflacja obniża się powoli, a medialny przekaz o jej kosztach jest niewystarczający.

W wielu krajach przejęcie rządów przez partię populistyczną sprawia, iż zmienia się cel polityki gospodarczej. Wcześniej celem było utrzymywanie równowagi w gospodarce i zwiększanie jej efektywności. Po zmianie politycznej celem stało się maksymalizowanie tempa bieżącego wzrostu, żeby zwiększać popularność władzy i poparcie dla zmian instytucjonalnych. Sposobem utrzymania się przy władzy jest zwiększanie kontroli państwa nad gospodarką i społeczeństwem. Jeśli bank centralny identyfikuje się z tym celem, to mówienie o błędach polityki pieniężnej i o możliwości ich uniknięcia w przyszłości jest naiwnością. W rzeczywistości w wielu krajach – np. Turcja – rozjeżdża się de iure i de facto niezależności banku centralnego. Tak się stało też w Polsce.

Inna sprawa, że w innych krajach niektórzy przynajmniej prezesi banków centralnych próbowali walczyć o niezależność. Perwersyjność sytuacji w Polsce polega na tym, że obecny prezes banku centralnego twierdzenia o niezależności wykorzystuje do wspierania działań rządu kosztem realizacji mandatu NBP.