Rośnie akceptacja dla długu, także polskiego

Pandemia w Polsce nie odpuszcza. Wręcz przeciwnie, rosną obawy, że jej druga fala skłoni rząd do przywrócenia obostrzeń w życiu społecznym, a nawet całkowitego zamrożenia gospodarki. Pytanie, czy finanse publiczne stać byłoby na drugi lockdown? Czy znalazłyby się pieniądze na kolejne pakiety pomocowe dla firm? Czy też może już wystrzelaliśmy się z amunicji? Zresztą nie trzeba aż tak dramatycznych wydarzeń, jak ponowny zakaz działalności. Już dziś firmy sygnalizują, że pomoc z tarczy antykryzysowej, przyznawana zwykle na trzy miesiące, jest za mała, i postulują, by ją przedłużyć.

Jaka definicja, taki dług

Zdaniem większości pytanych przez nas ekonomistów przestrzeń w finansach publicznych na większą interwencję jeszcze by się znalazła. To zaskakujące, bo na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że koronakryzys wyczyści kasę państwa do cna. Z prognoz Komisji Europejskiej wynika, że w tym roku nasz dług publiczny urośnie aż o 12,5 pkt proc. Na koniec 2020 r. dług ma sięgnąć 58,5 proc. PKB, co oznacza, że przekroczy 55-proc. próg ostrożnościowy zapisany w ustawie o finansach publicznych i znajdzie się blisko nieprzekraczalnego 60-proc. limitu dla długu zapisanego w konstytucji.

– Rzeczywiście, jeśli chodzi o wsparcie gospodarki, poszliśmy bardzo daleko – mówi Rafał Bencki, główny ekonomista ING Banku Śląskiego. – Ale rząd tak przemyślnie przygotował programy pomocowe, by omijać limity zadłużenia wynikające z polskich przepisów – zaznacza. Jak wyjaśnia, ok. 2/3 potrzeb pożyczkowych państwa zostanie zrealizowanych poza budżetem państwa, czyli poprzez emisję obligacji przez BGK i Polskiego Funduszu Rozwoju, co nie jest zaliczane do długu wedle polskiej definicji. W efekcie, jak prognozuje Ministerstwo Finansów, zadłużenie państwa według polskiej definicji nie przekroczy nawet 50 proc.

Czytaj także: ING: Załamanie budżetu gwarantowane. Deficyt przekroczy 100 mld zł

– Takie kreatywne podejście pozwala stworzyć pewną przestrzeń do zwiększania skali pomocy w razie potrzeby w tym lub przyszłym roku – podkreśla Benecki.

Jednocześnie Komisja Europejska zgodziła na wzrost długu powyżej unijnego limitu dla państw UE wynoszącego 60 proc. PKB (według unijnej metodologii ESA 20210) w 2020 r. i prawdopodobnie w kilku następnych latach. Skoro tak, to do jakiego poziomu Polska może się zadłużyć? Czy możemy to robić bez końca, tym bardziej że obecnie praktycznie całość nowych emisji skupuje bank centralny, w ramach tzw. QE, czyli programu inteligentnego dodruku pieniędzy? Czy może jednak istnieje jakaś granica?

– Sztywnej granicy nie ma – uważa Bencki. – Wszystko zależy do tego, czy w przyszłości będziemy mieli wystarczający wzrost gospodarczy, by dług obsługiwać i spłacać. Nie wystarczy przejść suchą nogą przez obecną sytuację, trzeba też mieć pomysł na rozwój gospodarzy po pandemii i redukcję długu – zaznacza.

Zdrowy rozsądek

– Głównym ograniczeniem dla skali interwencji publicznej, finansowanej w dużej mierze przez bank centralny, są ratingi, reakcja rynków finansowych, a przede wszystkim zdrowy rozsądek – podkreśla Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole Bank Polska. Borowski przyznaje, że obecnie tolerancja dla wzrostu zadłużenia publicznego jest znacznie większa niż przed pandemią koronawirusa, a dotychczasowe granice przesunęły się w górę. Ale Polska musi też pamiętać, że inaczej traktowane są kraje, które są emitentami walut rezerwowych – dolara, euro, funta, jena czy franka szwajcarskiego – a inaczej kraje, które mają te waluty w swoich rezerwach.

Borowski ostrzega, że nie można zadłużać się „pod korek". – Zawsze, zgodnie z zasadą zdrowego rozsądku, trzeba zostawiać sobie bufor bezpieczeństwa na kolejne wstrząsy gospodarcze, które z pewnością nadejdą – podkreśla.