Frankowicze nie muszą zapłacić za kapitał

„Rzeczpospolita" dotarła do uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku oddalającego roszczenie banku o opłatę, którą klient miałby zapłacić za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy hipotecznego kredytu walutowego. To prawdopodobnie pierwszy taki wyrok w Polsce. Nie jest prawomocny. ING Bank Śląski, który jest stroną w tej sprawie, złożył apelację.

Czytaj także: Ważny wyrok dla frankowiczów. Umowa państwa Dziubaków nieważna

Sprzeczne interpretacje

Chodzi o kredyt hipoteczny indeksowany do franka szwajcarskiego z 2008 r. wart 125 tys. zł. Klienci spłacali zobowiązanie bez zastrzeżeń do kwietnia 2015 r., gdy zaczęli kwestionować umowę, argumentując to obecnością klauzul niedozwolonych. W czerwcu 2018 r. Sąd Okręgowy w Katowicach prawomocnie stwierdził, że umowa jest nieważna w całości od dnia jej zawarcia – był to jeden z pierwszych tego typu wyroków w Polsce. W odpowiedzi bank zażądał od klientów zwrotu 125 tys. zł kapitału i blisko 47 tys. zł jako opłaty za korzystanie z pożyczonych pieniędzy.

Białostocki sąd rozpatrujący roszczenia o kapitał i opłatę za korzystanie z niego oddalił oba żądania. Przyznał, że nie ma wątpliwości, iż klienci uzyskali pieniądze bez podstawy prawnej, więc bankowi przysługuje prawo do żądania ich zwrotu na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.) i nienależnym świadczeniu (art. 410 k.c.). Wprawdzie przyznał rację klientom, że bieg przedawnienia roszczenia powinien się liczyć od momentu wypłaty kredytu, a nie – jak sugerują banki – od wyroku unieważniającego umowę (czyli w tym przypadku od lipca 2008 r. i lutego 2009 r.),

uznał jednak, inaczej, niż chcą frankowicze, że nawet dla banku termin przedawnienia powinien być dziesięcioletni (a nie trzyletni jak dla przedsiębiorców), bo nie wynika ono z umowy (została przecież unieważniona) i ma źródło w bezpodstawnym wzbogaceniu się. Nie uwzględnił roszczenia o zwrot kapitału, bo przez dziesięć lat klienci wpłacili do banku 144 tys. zł rat (odsetki i kapitał), czyli więcej, niż wynosiła początkowa wartość kredytu (125 tys. zł).

Sąd odrzucił jednocześnie żądanie opłaty za korzystanie przez dziesięć lat z kapitału, przyjmując, że bank de facto domaga się zapłaty odsetek od wypłaconej kwoty (wskazał w treści pozwu, że dochodzona kwota to odsetki kapitałowe liczone według stawki WIBOR). Sąd uznał, że odsetki należą się, gdy wynika to z czynności prawnej, a ten warunek nie został spełniony. Stwierdził, że bank nie udowodnił uzyskania jego kosztem korzyści przez klienta.

Gdyby podobnie orzekały inne sądy, byłaby to zła wiadomość dla banków, które wcześniej liczyły, że zrekompensują sobie część strat na unieważnieniach umów.

Prawnicy frankowiczów pozytywnie oceniają wyrok: – Jest jednoznacznie prawidłowy i możemy liczyć na kształtowanie się linii orzeczniczej oddalającej pozwy banków dotyczące wynagrodzenia za korzystanie z kapitału po uznaniu umowy kredytu frankowego za nieważną – uważa Kacper Sampławski z KS Legal.

– Sąd trafnie wskazał, że domaganie się przez bank wynagrodzenia, gdy nieważność umowy wynika z zastosowania nieuczciwych klauzul, stanowi sprzeczną z unijną dyrektywą 93/13 próbę uzyskania korzyści kosztem konsumenta – ocenia.

Wojciech Bochenek z kancelarii Bochenek i Wspólnicy przekonuje, że orzeczenie zapadłe w białostockim sądzie pokazuje, iż dochodzenie roszczeń przez banki w zakresie bezumownego korzystania z kapitału nie znajduje podstaw prawnych i faktycznych. – To dopiero jeden wyrok, który ujrzał światło dzienne, więc trudno wyciągać daleko idące wnioski, lecz może on wskazywać, że inne sądy będą wydawać podobne wyroki – zaznacza Bochenek.