Banki usprawniają narzędzia stosowane do oceny klienta

Rz: Czy banki muszą uwzględniać historię kredytową i wiarygodność klienta przed udzieleniem kredytu?

Tomasz Piwowarski:

Obowiązek badania zdolności kredytowej przez bank wynika z ustawy – Prawo bankowe. Bez względu na specyfikę kredytu bank jest zobowiązany do przeprowadzenia procesu oceny zdolności kredytobiorcy do spłaty kredytu wraz z odsetkami. W przypadku osób fizycznych większość banków do oceny wiarygodności i zdolności kredytowej używa narzędzi zbudowanych z wykorzystaniem metod statystycznych, takich jak modele scoringowe czy ratingowe i jest to proces w dużym stopniu zautomatyzowany. Dodatkowe wskazania nadzorcze, związane z oceną klienta, zostały określone w rekomendacjach T i S, które określają szczegółowo dobre praktyki, które powinny być zastosowane w przypadku udzielania kredytów detalicznych oraz zabezpieczonych hipotecznie.

Co konkretnie muszą brać pod uwagę banki?

Z jednej strony oceniają wiarygodność kredytową, odnosząc się do pewnych cech klienta i jego historii kredytowej, która jest sprawdzana zarówno w zewnętrznych, jak i w wewnętrznych bazach banku, a także oszacowują prawdopodobieństwo spłaty zobowiązania w określonych terminach. Kilka lat temu mieliśmy sytuację, w której niektóre banki koncentrowały się na badaniu wiarygodności kredytowej, a nie sprawdzały możliwości finansowych klienta do spłaty kredytu, tzn. nie weryfikowały w dostatecznym stopniu jego dochodów i wydatków. Doprowadziło to w niektórych przypadkach do nadmiernego zadłużenia, tzn. do sytuacji, w której klienci nie byli w stanie obsługiwać kredytów z regularnych dochodów. W konsekwencji część z nich brała nowy kredyt, żeby spłacić poprzedni, zaciągnięty w innym banku, i w ten sposób wpadała w spiralę zadłużenia. Było to możliwe właśnie dlatego, że nierzetelnie oceniano zdolność kredytową.

Teraz banki zaostrzyły sposób badania zdolności kredytowej?

Przyczyniają się do tego rekomendacje KNF, w tym wspomniane rekomendacje T i S dotyczące m.in. szczegółowych zasad oceny zdolności kredytowej. Kwestie te są regularnie badane podczas inspekcji w bankach. Należy również podkreślić, że banki usprawniają narzędzia, które wykorzystują do tego celu. Należy podkreślić, że są zobowiązane uwzględniać w swojej polityce kredytowej jakość portfela, więc w sytuacji gdy bank ma sygnały, iż jakość udzielonych kredytów się pogarsza, powinien tak ustawiać proces oceny zdolności, żeby ograniczać liczbę klientów o wyższym poziomie ryzyka.

W jakim stopniu banki uzależniają warunki cenowe od oceny klienta?

Generalnie powinny uwzględniać ryzyko w swojej polityce cenowej. Wprawdzie nie ma wymogów, które narzucałyby wprost taką zależność, ale banki stosują takie praktyki. Tam, gdzie biorą na siebie większe ryzyko, naliczają wyższe marże, przy czym, co do zasady, są one na poziomie konkretnych portfeli, a nie w indywidualnych przypadkach. Ale widoczny jest trend ściślejszego uzależnienia warunków cenowych od ryzyka klienta.

Na ile istotna jest wymiana informacji między różnymi instytucjami finansowymi?

To jest bardzo ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa całego systemu finansowego. Tego typu informacje powinny być dostępne w bazach kredytowych i nie powinno się to ograniczać do banków i SKOK, ale obejmować wszystkie firmy udzielające pożyczek. Dopiero taki system gwarantuje pełny dostęp do danych o wszystkich zobowiązaniach klienta. Jeśli takiej informacji nie ma, bank dokonuje oceny zdolności kredytowej, nie dysponując wiedzą o ewentualnych pożyczkach zaciągniętych poza systemem bankowym, a to przecież obniża zdolność do spłaty kredytu.