Grobowiec Perseneba

Najlepiej zbadane miejsce starożytnego Egiptu – kompleks wielkich piramid w Gizie na przedmieściach Kairu – wciąż zaskakuje. Tym razem szczęście uśmiechnęło się do archeologów z Instytutu Studiów Orientalnych Rosyjskiej Akademii Nauk.

Zaledwie 300 metrów na wschód od największej piramidy Cheopsa odkopali grobowiec Perseneba. Jego imię zostało utrwalone hieroglifami. Pełnił on funkcję kapłana i zarazem intendenta. Grobowiec pochodzi z okresu Starego Państwa (2650–2150 p.n.e.).

Nowy stary grób

Rosjanie badają to miejsce od 1996 roku, grobowiec wyłonił się spod piasku dwa lata temu. W 2013 roku rozpoczęły się przygotowania do prac renowacyjnych, ale dopiero teraz, gdy ruszyły właściwe prace konserwatorskie, badacze odkryli na ścianach jego komór freski przedstawiające życie codzienne sprzed około 4300 lat.

Namalowane sceny wyobrażają łodzie pływające po Nilu i polowanie na ptactwo na mokradłach. Nie brak także wizerunków pochowanego w grobowcu Perseneba w towarzystwie żony i psa.

Grobowiec składa się z trzech komór: centralnej, grobowej właściwej oraz z sali, w której składano ofiary. W tych trzech pomieszczeniach naukowcy znaleźli łącznie 11 figurek Perseneba i członków jego rodziny.

Rosjanie odkopali grobowiec i weszli do środka w 2012 roku, ale o tym obiekcie już w XIX stuleciu wspominali niemiecki eksplorator Karl Richard Lepsius oraz francuski egiptolog Auguste Mariette. Grobowiec został zbudowany za czasów V dynastii, w okresie 2450–2350 p.n.e.

– Ponieważ grobowiec znany jest od ponad 100 lat, w zasadzie nie należało się spodziewać w nim jakichś spektakularnych nowości. Dlatego odkrycie fresków z okresu Starego Państwa na wschodniej ścianie centralnej komnaty stanowi tym większą niespodziankę – powiedział, komentując to odkrycie, prof. Maksym Lebiediew z Uniwersytetu Moskiewskiego uczestniczący w pracach konserwatorskich.

Niestety, fresk niszczeje z powodu zanieczyszczonego powietrza, które w Kairze i siłą rzeczy na jego przedmieściu, w Gizie, jest wyjątkowo złej jakości. W konsekwencji – tak wynika ze wstępnych oględzin – malowidło jest poważnie uszkodzone.

Ale degradacja farb rozpoczęła się już kilkaset lat wcześniej. Badania archeologiczne ujawniły, że w średniowieczu starożytne grobowce służyły biednej ludności jako domy, ich ściany ulegały wtedy bardzo poważnym zniszczeniom. Taki los spotkał grobowiec Perseneba.

Skrawek obrazu

– Malowidło zostało wykonane na cienkiej warstwie białego gipsu. Niestety, życie toczące się w grobowcu, między innymi palenie w nim ogniska i inne codzienne domowe zajęcia spowodowały, że gips poczerniał. Obecnie, w momencie odkrycia fresku, z jego pierwotnej powierzchni zachowało się nie więcej niż 30 proc. – wyjaśnia prof. Lebiediew.

Jednak zdaniem rosyjskich badaczy to, co jeszcze pozostało na ścianach grobowca, umożliwi dość wierne odtworzenie całej oryginalnej kompozycji przedstawiającej sceny z życia codziennego w starożytnym państwie faraonów.