Malarstwo stare jak świat

Jest to ciosło kamienne, uniwersalne narzędzie przeznaczone do rąbania, przecinania, rozłupywania drewna, kości, ćwiartowania zwierzęcych tusz. Czerwoną ochrą - grudką tlenku żelaza - namalowano na tym narzędziu coś w rodzaju krzyża z wieloma kreskami. Odkrycia dokonano w grocie Blombos, 300 kilometrów na wschód od Kapsztadu. Wiadomość o tym znalezisku zamieszcza prestiżowe pismo "Nature".

Od 1991 roku wykopaliska w jaskini9 prowadzi dr Christopher Henshilwood. Teraz wydobył kawałek skały krzemionkowej, długości 4 cm. Znajdował się on w warstwie archeologicznej, której wiek określono na 73 000 lat. Widnieje na nim dziewięć krzyżujących się linii.

Kawałek skały, kawał historii

Skąd wiadomo, że jest to kamień  specjalnie ozdobiony przez człowieka? I czym? Zespół dra Henshilwooda przeprowadził we Francji całą serie eksperymentów usiłując odtworzyć takie ślady przy pomocy różnych technik. Następnie, te współczesne wytwory porównano z oryginalnym rysunkiem, stosując analizę mikroskopowa i chemiczną.

- Rezultaty wskazują, że linie zostały rozmyślnie zrobione spiczastym ołówkiem z ochry, na powierzchni uprzednio wygładzonej, starannie wytartej. Czubek ołówka miał 1 do 3 milimetrów szerokości. Natomiast sam kawałek skały stanowił wcześniej część jakiegoś większego przedmiotu, może żarna do rozcierania grudek ochry na proszek. Po zepsuciu tego większego przedmiotu, odłamany kawałek został przerobiony i używany w innym charakterze, ale ten fragment kamienia jest zbyt mały, aby to precyzyjnie ustalić - wyjaśnia francuski archeolog Francesco d,Errico  z Centre national de la recherche scientifique i z Uniwersytetu w Bordeaux.

W tej samej warstwie sprzed 73 000 lat badacze znaleźli podobne motywy, krzyżujące się  linie, ale wyryte nie na kamieniu ale na kawałkach ochry - spiczastym kamiennym rylcem.

Po raz pierwszy znaleziono motyw takiego samego typu, powtórzony na innym podkładzie, wykonany innym narzędziem. To skłania badaczy do wniosku, że te 'krzyże" były czymś, co rzeczywiście istniało w umysłach ówczesnych ludzi, że nie są one dziełem przypadku lub indywidualnego upodobania do takiej akurat formy. Zdaniem archeologów, rysunki te wyrażały jakąś treść, najprawdopodobniej symboliczną, ale na razie nie ma podstaw do tego, aby zaliczać je do kategorii dzieł sztuki i porównywać, na przykład, z malowidłami z francuskiej jaskini Chauvet. uważanymi za najstarszy przejaw sztuki na świecie.

Postarzona metryka

Grota Chauvet we Francji stanowi „konkurencję” dla słynnej jaskini Lascaux, w niej także znajduje się kilkaset malowideł z epoki lodowcowej, przedstawiających zwierzęta. Najnowsze badania wykazały, że galeria prehistorycznej sztuki w jaskini Chauvet jest starsza niż dotąd uważano. Stwierdzili to naukowcy z Institut Francais d'Archeologie Orientale w Kairze.

Naukowcy przeanalizowali ponad 250 dat radiowęglowych C14 uzyskanych w ciągu ostatnich 15 lat z małych kawałków węgli drzewnych znajdowanych na podłodze jaskini oraz z próbek pobranych z malowideł i kości zwierzęcych, zwłaszcza niedźwiedzich, znalezionych w tym obiekcie. Nie odkryto żadnych szczątków ludzkich, co dowodzi, że ludzie nie zamieszkiwali jaskini, odwiedzali ją jedynie okazjonalnie.

Precyzyjna analiza dat radiowęglowych wskazała na dwa okresy uczęszczania jaskini. Pierwszy rozpoczął się 37 000. lat temu, byli to już przedstawiciele gatunku Homo sapiens, który do Europy przybył około 40 000 lat temu. Okres ten zakończył się 33 500 lat temu. Tysiąc lat wcześniej osuwisko ziemi częściowo zamknęło wejście do jaskini.

Drugi okres uczęszczania groty rozpoczął się 31 000 a zakończył 29 400 lat temu. Nastąpiło wtedy ponowne osunięcie ziemi, które całkowicie odcięło dostęp do jaskini.

Ale zachowane w niej malowidła nie są najstarszym na świecie przejawem sztuki. Naukowcy uważają za nie malowidła w trzech jaskiniach w Hiszpanii. Zachowane tam malowidła przedstawiające wizerunki zwierząt, motywy geometryczne, odciski dłoni powstały około 64 000 lat temu, gdy w Europie nie było jeszcze przedstawicieli gatunku Homo sapiens, lecz tylko neandertalczycy.