Sędzia będzie mógł poinformować o prawdopodobnym wyniku sprawy przed wyrokiem

Reforma k.p.c. wzbudza coraz więcej kontrowersji i zaskakuje z każdym akapitem. Rządowy projekt nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137) w art. 1561 daje przewodniczącemu nowe narzędzie: w miarę potrzeby na posiedzeniu może on pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy w świetle zgłoszonych do tej chwili twierdzeń i dowodów.

Czytaj także: Zmiany w KPC: będzie sankcja dla prawników za pomyłkę przy wniesieniu należności sądowej

To przyczyna wielu skrajnych emocji w środowisku prawniczym. Jednych cieszy, innych bulwersuje.

Osłabienie barier

Cel regulacji? Uzasadnienie rządowego projektu deklaruje, że jest nim poprawa komunikacji między sądem a stronami. Zakomunikowanie stronom, oczywiście w razie potrzeby, jaka jest aktualna ocena przytoczonych przez nich twierdzeń i dowodów, nie świadczy ani o ostatecznym rozstrzygnięciu, ani o bezstronności. Przeciwnie – podkreślają autorzy projektu. Wskazówki te będą korzyścią dla strony, która będzie mogła odpowiednio zmodyfikować swoje żądania i twierdzenia. Entuzjazmu resortu sprawiedliwości nie podziela jednak znaczna część środowiska.

– Takie rozwiązanie pogwałca zasadę bezstronności i niezawisłości sądu – argumentuje w zgłoszonych uwagach do projektu Krajowa Rada Komornicza. Pełne obaw jest też stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku: uprawnienie to wydaje się sprzeczne z zasadą zakazu antycypacji.

Projektodawca przekonuje, że już obecny stan prawny pozwala na milczące wyrażenie przez sędziego poglądu na sprawę przy dążeniu do konsensualnego rozwiązania sporu poprzez art. 223 § 1 k.p.c., który nakazuje sędziemu nakłaniać strony do ugody. Jak wygląda praktyka? – Takie sytuacje zdarzają się absolutnie sporadycznie. Sędziowie bardzo pilnują tego, aby nie byli posądzeni o przedsąd – odpowiada Bartosz Pilitowski, prezes Fundacji Court Watch Polska, której wolontariusze obserwują tysiące posiedzeń sądowych rocznie.

Rodzi się zatem pytanie: jaką motywację do zawarcia ugody będzie miała strona, na korzyść której opowie się przewodniczący w trakcie postępowania? Na ten problem uwagę zwrócił Sąd Apelacyjny w Katowicach. W zgłoszonych uwagach podkreśla, że strony mogą przyjąć informację przekazaną przez sędziego jako wskazanie wyniku graniczącego z pewnością.

Sąd zmiennym jest

Sędzia nie będzie związany wydanym pouczeniem o wyniku sprawy i w efekcie po zgromadzeniu pełnego materiału dowodowego może wydać wyrok odmienny. A to, jak zauważa SA w Katowicach, może wywołać nieuzasadnione skargi i zarzuty stron pod adresem sędziego. W tym nawet te najcięższe – braku bezstronności, a nawet korupcji.

Obawę podziela też rzecznik finansowy, którego zdaniem udzielanie stronom wskazówek może wywołać poczucie faworyzowania jednej ze stron poprzez przesądzenie jeszcze przed wydaniem wyroku zasadności roszczenia.

Krok w stronę obywatela

Proponowana regulacja ma także swoich zwolenników.

– Oczekiwaliśmy tej zmiany od dawna. Otwartość ze strony sądu nie musi podważać zaufania do jego bezstronności. To okazja do pokazania stronom, że sąd zapoznał się ze sprawą i przeanalizował przedstawione w pismach argumenty – uważa Bartosz Pilitowski z Court Watch. I dodaje, że z badań Fundacji wynika, iż przekłada się to później na wyższe zaufanie do sądu i akceptację rozstrzygnięcia.