Rzeczpospolita Prawo

Co może być dowodem w sprawie administracyjnej

Z przepisów szczególnych może wynikać wymóg wykazania pewnych okoliczności za pomocą określonych dowodów. Niektórzy świadkowie mogą także odmówić zeznań lub udzielenia odpowiedzi na pytania.

Publikacja: 26.06.2018 05:50

Co może być dowodem w sprawie administracyjnej

Foto: Fotolia.com

Anna Puszkarska

Zgodnie z art. 75 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) zasadą jest, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

W orzecznictwie podkreśla się, że w art. 75 § 1 k.p.a. wprowadzono otwarty system środków dowodowych, w związku z czym ograniczenie ustalonego w tym przepisie zakresu dowodów może wynikać tylko z ustawy. Bez wyraźnej podstawy ustawowej organ nie może wymagać, aby określone fakty były udowadniane jedynie za pomocą konkretnych środków dowodowych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 27 kwietnia 1992 r., sygn. III SA 1838/91, ONSA 1992/2/45).

Zobacz temat: Administracja

Przepisy szczególne mogą jednak wprowadzać dodatkowe wymagania w tym zakresie (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 28 lutego 2018 r., sygn. III SA/Wr 775/17, LEX nr 2478761 dot. ograniczeń dowodowych wynikających z rozporządzenia nr 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego). W takich przypadkach posłużenie się innymi dowodami niż te wymagane narusza prawo (w tym art. 75 § 1 k.p.a.).

Nie każdy zostanie świadkiem

Zgodnie z art. 82 k.p.a. świadkami nie mogą być:

- osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń,

- osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały – w trybie określonym obowiązującymi przepisami – zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy, a także

- duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Podkreśla się, że niezdolność do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń musi być faktyczna i aktualna w danym czasie – np. po ustąpieniu stanu odurzenia nie ma przeszkód do przesłuchania danej osoby w charakterze świadka (wyrok Sądu Najwyższego z 7 września 2000 r., sygn. I CKN 872/00, LEX nr 530682). W wyroku SN z 11 stycznia 1980 r. (sygn. III KR 358/79, OSNKW 1980/7/64) zaznaczono, że sam fakt leczenia psychiatrycznego świadka nie może automatycznie przesądzać o niewiarygodności jego zeznań. Osobami niezdolnymi do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń nie są automatycznie niemi czy głusi czy niewidomi. Należy także pamiętać, że osoby mające obowiązek zachowania w tajemnicy informacji niejawnych nie mogą być świadkami tylko co do okoliczności objętych tą tajemnicą, a duchowni tylko co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi. Nie ma zakazu przesłuchania tych osób co do innych faktów.

Przykład:

Załóżmy, że dana osoba jest duchownym wyznania, w którym istnieje tajemnica spowiedzi. W takim przypadku nie może być świadkiem co do faktów objętych tą tajemnicą, nawet gdyby zgodziła się złożyć zeznania. Organ prowadzący postępowanie może przesłuchać ją wyłącznie na okoliczności nieobjęte tajemnicą spowiedzi. W razie niezastosowania się do tego ograniczenia, istniałaby podstawa do stwierdzenia nieważności decyzji jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). Rażącym naruszeniem prawa jest bowiem także naruszenie przepisów prawa procesowego, o szczególnie dużym ciężarze gatunkowym (por. np. wyrok WSA w Warszawie z 10 listopada 2017 r., sygn. IV SA/Wa 2605/16, LEX nr 2415852).

Wyłączony mediator

Zgodnie z dodanym od 1 czerwca 2017 r. art. 83 § 4 k.p.a. w charakterze świadka nie można przesłuchać mediatora co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji. Jest to dopuszczalne tylko wówczas, gdy uczestnicy mediacji zwolnili go od obowiązku zachowania tajemnicy mediacji. -

Odmowa zeznań i odpowiedzi

Uzupełnieniem bezwzględnego zakazu występowania w charakterze świadka są regulacje dotyczące prawa do:

- odmowy zeznań w charakterze świadka oraz

- odmowy odpowiedzi na pytania.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.p.a. odmówić zeznań w charakterze świadka mogą:

- małżonek strony, wstępni strony (np. rodzice, dziadkowie), zstępni strony (np. dzieci, wnuki), rodzeństwo strony oraz jej powinowaci pierwszego stopnia (teść, teściowa), jak również

- osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.

Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. W wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 8 lipca 2015 r. (sygn. II SA/Go 244/15, LEX nr 1770312) zwrócono uwagę, że skorzystanie przez daną osobę z prawa do odmowy zeznań, o którym ta osoba została pouczona przez organ ze względu na ustalony stopień pokrewieństwa ze stroną, powoduje, że osobowy środek dowodowy, jakim pozostaje zeznanie świadka, nie staje się źródłem materiału dowodowego zbieranego w prowadzonym postępowaniu.

Organ prowadzący postępowanie może tylko odnotować fakt odmowy złożenia zeznań. Nie może natomiast interpretować tej odmowy na niekorzyść strony ani prowadzić hipotetycznych rozważań co do tego, jaka byłaby treść zeznań, gdyby świadek nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia i zeznania złożył.

Przykład:

Załóżmy, że organ chce przesłuchać jako świadka niepełnosprawną córkę strony. Bezwzględny zakaz przesłuchania tej osoby istniałby w przypadku, gdy była ona niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń (art. 82 pkt 1 k.p.a.). Jeżeli nie mają zastosowania ograniczenia z art. 82 k.p.a., nie ma zakazu przesłuchania córki strony jako świadka. Może ona jednak odmówić zeznań zgodnie z art. 83 § 1 k.p.a. (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 11 grudnia 2007 r., sygn. III SA/Wr 283/07, LEX nr 460745).

W art. 83 § 2 k.p.a. przyjęto, że świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby:

- narazić jego lub jego bliskich (małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo, powinowatych pierwszego stopnia bądź osoby pozostające ze świadkiem w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli) na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo

- spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Przed odebraniem zeznania trzeba uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania (art. 83 § 3 k.p.a.).

Ograniczenia dotyczące biegłego i strony

W myśl art. 84 § 1 k.p.a. w sytuacji, gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ może zwrócić się o wydanie opinii do biegłego lub biegłych. Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24 k.p.a. (przepis ten dotyczy wyłączenia pracownika organu i ma odpowiednie zastosowanie do wyłączenia biegłego). Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków (art. 84 § 2 k.p.a.). Jeżeli zatem:

- dana osoba spełnia przesłanki z art. 82 k.p.a., to nie może pełnić funkcji biegłego,

- biegły, który należy do osób wymienionych w art. 83 § 1 k.p.a., może odmówić wydania opinii, a

- w sytuacjach wskazanych w art. 83 § 2 k.p.a. dopuszczalna jest odmowa udzielenia odpowiedzi na pytania.

Za bezzasadną odmowę wydania opinii można ukarać biegłego grzywną zgodnie z art. 88 k.p.a.

W art. 86 k.p.a. przyjęto, że w sytuacji, gdy – po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku – nadal pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, to dla ich wyjaśnienia organ może przesłuchać stronę. Przeprowadzenie tego dowodu ma więc posiłkowy charakter i zależy od uznania organu (por. np. wyrok NSA z 23 listopada 2017 r., sygn. I OSK 270/16, LEX nr 2431246). Również do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.

Przykład:

Załóżmy, że organ chce przesłuchać stronę zgodnie z art. 86 k.p.a. Nie może zrobić tego w sytuacjach, o których mowa w art. 82 k.p.a. (np. gdy strona jest niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń). Strona nie może odmówić zeznań na podstawie art. 83 § 1 k.p.a. (przepis ten dotyczy tylko bliskich strony, a nie jej samej). Strona może natomiast odmówić odpowiedzi na pytania w sytuacjach wskazanych w art. 83 § 2 k.p.a. (np. gdy udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić ją lub jej bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę czy bezpośrednią szkodę majątkową). Organ powinien uprzedzić stronę o tym uprawnieniu (art. 83 § 3 k.p.a.).

Anna Puszkarska , radca prawny

podstawa prawna: art. 75–88a ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1257 ze zm.)

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
Źródło: Rzeczpospolita

Budżet Państwa Pracownicy Samorządowi Urzędnicy Państwowi

Zgodnie z art. 75 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) zasadą jest, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

W orzecznictwie podkreśla się, że w art. 75 § 1 k.p.a. wprowadzono otwarty system środków dowodowych, w związku z czym ograniczenie ustalonego w tym przepisie zakresu dowodów może wynikać tylko z ustawy. Bez wyraźnej podstawy ustawowej organ nie może wymagać, aby określone fakty były udowadniane jedynie za pomocą konkretnych środków dowodowych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 27 kwietnia 1992 r., sygn. III SA 1838/91, ONSA 1992/2/45).

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Słynny artykuł o zniesławieniu ma zniknąć z kodeksu karnego
Prawo karne
Słynny artykuł o zniesławieniu ma zniknąć z kodeksu karnego
Sprawdź Ofertę Powitalną z Lokatą w Citi Handlowy. Oferta ważna do 22.05.2024 r.
Materiał Promocyjny
Sprawdź Ofertę Powitalną z Lokatą w Citi Handlowy. Oferta ważna do 22.05.2024 r.
Advertisement
Pierwszy raz pseudokibice w Polsce popełnili przestępstwo polityczne. W tle Rosjanie
Prawo karne
Pierwszy raz pseudokibice w Polsce popełnili przestępstwo polityczne. W tle Rosjanie
Minister finansów Andrzej Domański
Podatki
Kiedy ruszy KSeF? Ministerstwo Finansów podało odległy termin
Warszawa, 25.04.2024. Pierwszy prezes SN Małgorzata Manowska (C), prezes SN Joanna Misztal-Konecka (
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Elektryczne BMW i4 już od 1100 PLN netto/mies. w ofercie BMW Comfort Lease.
Materiał Promocyjny
Elektryczne BMW i4 już od 1100 PLN netto/mies. w ofercie BMW Comfort Lease.
Ministerstwo Finansów odkryło karty, będzie nowy podatek. Kto go zapłaci?
Podatki
Ministerstwo Finansów odkryło karty, będzie nowy podatek. Kto go zapłaci?
Wsparcie dla beneficjentów dotacji unijnych, w tym środków z KPO
Materiał Promocyjny
Wsparcie dla beneficjentów dotacji unijnych, w tym środków z KPO
e-Wydanie