Choć administracyjne kary pieniężne jako takie istnieją w polskim porządku prawnym nie od dzisiaj, to jeszcze do niedawna brak było reguł ogólnych, które określałyby zasady ich nakładania i wymierzania. W konsekwencji prowadziło to do różnicowania sytuacji ukaranych podmiotów i zwiększało ryzyko wystąpienia automatyzmu w zakresie ich nakładania, w oderwaniu od określonych przyczyn i okoliczności, które doprowadziły do powstania danego naruszenia. Taka sytuacja nie sprzyjała tworzeniu zaufania do organów administracji i poczucia sprawiedliwości społecznej.
Co przyniosła nowelizacja
Ustawą z 7 kwietnia 2017 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (weszła w życie 1 czerwca 2017 r.), ustawodawca postanowił wprowadzić normy dotyczące administracyjnych kar pieniężnych jako Dział IVa do ustawy z 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.).
W uzasadnieniu do jej projektu zwrócono uwagę, iż negatywne skutki zastosowania kar administracyjnych były dotychczas częściowo łagodzone przez orzecznictwo sądów administracyjnych oraz Trybunału Konstytucyjnego, w którym podkreślano, że omawiane sankcje powinny być sprawiedliwe, adekwatne do wagi naruszenia, przy zachowaniu jednolitych standardów traktowania jednostek oraz celów, dla których zostały wprowadzone, tj. represji, prewencji (zarówno ogólnej, jak i szczególnej) oraz kompensacji. Postulowano przy tym niejednokrotnie, aby pozostawić ukaranemu podmiotowi możliwość obrony, w szczególności poprzez wykazanie, że powstałe naruszenie nastąpiło w wyniku okoliczności od niego niezależnych.
Przyjęte konstrukcje z założenia mają służyć wszystkim obywatelom, w szczególności jednak przedsiębiorcom z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, którzy dość często bywają narażeni na automatyzm i rygoryzm przy wykorzystaniu wspomnianych sankcji, co nie pozostaje bez wpływu na możliwość prowadzenia przez nich działalności gospodarczej.
Nałożenie a wymierzenie kary
Nowe rozwiązania nie zastąpiły jednak całkowicie istniejących już unormowań. W świetle bowiem art. 189a § 2 k.p.a., Działu IVa nie stosuje się w przypadku uregulowania w przepisach odrębnych: