Nikt nie uniknie spotkania ze śmiercią i wszyscy wobec niej jesteśmy równi. Jak zatem zapewnić sobie nieśmiertelność? Poprzez kreatywność, wynalazki i sztukę. Taką postawę wobec „Nieuchronnej" przyjął Czesław Tański. Do historii przeszedł nie tylko jako artysta malarz, autor licznych portretów i pejzaży, alegorii i scen batalistycznych inspirowanych literaturą, specjalista od wizerunków koni, ale może przede wszystkim jako prekursor awiacji na ziemiach polskich. Był konstruktorem amatorem i pionierem szybownictwa. Już od 1893 r. budował swoje pierwsze modele maszyn latających, a dwa lata później – zainspirowany próbami Otto Lilienthala – skonstruował szybowiec, który nazywał Lotnią. W kolejnych latach udoskonalał swoje projekty: w 1907 r. przygotował prototyp śmigłowca (tzw. śrubowiec), a w 1909 r. zaprojektował samolot o jednopłatowej konstrukcji, napędzany trzycylindrowym silnikiem o mocy 25 KM. Jego twórcze zainteresowania tylko pozornie wydają się od siebie odległe. – Jest pewien związek między jego malarstwem a techniką (...). To był swego rodzaju realizm – mówił dr inż. Andrzej Glass w audycji Krystyny Mar z cyklu „Widnokrąg. Galeria polskich inżynierów" na antenie Polskiego Radia. – Z jego rysunków wynika, że bardzo lubił wzorować się na owadach. Był bardzo ciekaw, jak te skrzydła są skonstruowane.
Malarz i konstruktor
Czesław Tański poświęcił życie dwóm pasjom: malarstwu i awiacji. Zamiłowanie do sztuki odziedziczył po matce, Celinie z Żołdowiczów, która była wychowanką Instytutu Maryjnego, gdzie kształciła się w dziedzinie malarstwa u Aleksandra Lessera, artysty malarza i krytyka sztuki. Jako datę narodzin Czesława Tańskiego przyjęto 17 lipca 1862 r., choć w różnych materiałach można też znaleźć rok 1861 lub 1863. Wiemy także, że miał starszego brata Maurycego (ur. w 1858 r.) oraz siostrę Marię Helenę (ur. w 1861 r.). Na pewno urodził się w majątku Pieczyska (obecnie: powiat grójecki, woj. mazowieckie) w zubożałej rodzinie ziemiańskiej – jego ojciec, Adam, brał udział w powstaniu styczniowym, za co był więziony i gnębiony kontrybucjami.
Młody Tański ukończył III Gimnazjum w Warszawie i Warszawską Szkołę Rysunku, gdzie kształcił się pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego. Otrzymał stypendium im. Korwina Szymanowskiego. Od 1883 r. studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, a już dwa lata później brał udział w wystawach oraz pracach Towarzystwa Moskiewskiego Malarzy w Moskwie
– o czym możemy przeczytać m.in. w materiale przygotowanym przez Liceum Ogólnokształcące im. Czesława Tańskiego w Puszczy Mariańskiej (www.lopuszcza.edu.pl).
W Moskwie 11 marca 1892 r. urodził się syn Czesława Tadeusz – przyszły inżynier mechanik (jeszcze do jego losów powrócę). Artysta pozostawił swoją żonę Marię z Jakubowskich i małego synka w Moskwie, sam zaś wyjechał do Janowa Podlaskiego, gdzie zdobył posadę zawodowego malarza i rysownika koni w uznanej stadninie koni rasowych. W następnym roku dołączyła do niego żona wraz z synem Tadeuszem i razem zamieszkali w miejscowości Wygoda koło Janowa Podlaskiego. W tym czasie Tański zajmował się głównie sztuką – z tego okresu pochodzi np. obraz „Licytacja koni w Janowie" (1897) – ale równolegle oddawał się swojej drugiej pasji: konstruowaniu maszyn latających. Co ciekawe, wykonywał i studiował liczne rysunki budowy owadów (zwłaszcza ważek), by zgłębiać naturalne mechanizmy lotne, a następnie odwzorowywać je w formie mechanizmów i konstrukcji umożliwiających człowiekowi realizację marzenia o lataniu. Jego trzecia wersja Lotni trafiła nawet do Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie, ale niestety zgromadzone wówczas zbiory uległy zniszczeniu w czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 r. (dziś w muzeum, w PKiN, znajduje się replika Lotni zbudowana przez Pawła Zołotowa).
