Karniści z Uniwersytetu Jagiellońskiego krytycznie o nowelizacji Kodeksu karnego

Co kwestionują?

Z uwagi na szybki tryb procedowanych zmian – decydujący o niekonstytucyjności całej uchwalonej ustawy, o czym piszemy w ostatniej części opinii – oraz zaplanowany termin posiedzenia Senatu nie było możliwe kompleksowe odniesienie się do wszystkich zmian wprowadzonych ustawą uchwaloną dn. 16 maja 2019 r., wpływających na radykalną przebudowę polskiego Kodeksu karnego. W niniejszej opinii przedstawiamy uwagi dotyczące zupełnie podstawowych i najbardziej rażących nieścisłości i błędów uchwalonej ustawy. Zasadniczo nie odnosimy się do naruszenia przez nowelizację zasady proporcjonalności w zakresie radykalnego podwyższenia granic ustawowego zagrożenia karą, gdyż jest to kwestia zasługująca na odrębną analizę. Liczba i rodzaj zawartych w uchwalonej ustawie błędów doprowadzi do destabilizacji systemu prawnego. W obliczu tego zagrożenia stanowczo rekomendujemy, by odrzucić opiniowaną ustawę w całości bądź przynajmniej wprowadzić do niej liczne, lecz niezbędne poprawki na etapie prac legislacyjnych w Senacie, w zakresie wskazanym w poniższych analizach, nie tracąc z pola widzenia możliwości zakwestionowania w przyszłości konstytucyjności całej nowelizacji.

Czytaj także: Ekspresowa zmiana kodeksu karnego może trafić do Trybunału

Główne wnioski

1. Uchwalona ustawa znosi karalność czynu polegającego na doprowadzeniu małoletniego do lat 15 do obcowania płciowego (obecny art. 200 § 1 k.k., znowelizowany art. 200 § 1-4 k.k.), a więc zawęża odpowiedzialność za przestępstwa pedofilskie względem aktualnego stanu prawnego.

2. Uchwalona ustawa ogranicza możliwość stosowania środków zabezpieczających wobec sprawców przestępstw seksualnych przeciwko małoletnim.

3. Znowelizowane przepisy dotyczące wydłużenia okresów przedawnienia karalności czynu m.in. w przypadku przestępstw pedofilskich nie znajdą zastosowania wobec żadnego czynu popełnionego przed wejściem w życie uchwalonej ustawy (brak przepisów intertemporalnych).

4. Uchwalona ustawa przewiduje karę bezwzględnego dożywotniego pozbawienia wolności, która w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jest karą okrutną i niehumanitarną, a jej wprowadzenie utrudni współpracę z innymi państwami w ściganiu najpoważniejszych przestępstw (nowy art. 77 § 3 i 4 k.k.).

5. Uchwalona ustawa znosi karalność czynu polegającego na zmianie wskazania drogomierza pojazdu mechanicznego lub ingerowaniu w prawidłowość jego pomiaru, oraz zlecaniu innej osobie wykonania takich czynów (obecny art. 306a k.k. zastąpiony znowelizowanym art. 306a k.k.)

6. Uchwalona ustawa zawiera regulacje uprzywilejowujące sprawców przestępstw gospodarczych popełnianych na szeroką skalę, którym grożą niższe grzywny niż sprawcom pospolitych przestępstw przeciwko mieniu.

7. Uchwalona ustawa zawiera rozwiązania nawiązujące wprost lub pośrednio do przepisów Kodeksu karnego z 1969 r. Polski Rzeczypospolitej Ludowej, co koliduje z założeniami demokratycznego państwa prawnego.

8. Wiele przepisów ustawy narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności, równości wobec prawa, trójpodziału władzy, sprawiedliwości przy stosowaniu prawa, niedyskryminacji, prawidłowej legislacji i określoności znamion czynu zabronionego. Ustawa zawiera rozwiązania wewnętrznie niespójne oraz prowadzące do groźnych systemowo luk w prawie karnym.