Paradoksem ustawy o ochronie zabytków jest to, że choć obowiązuje od wielu lat, nie udaje się z różnych względów skutecznie zahamować degradacji wielu obiektów. Jednym z nich jest budynek dawnego arsenału, wpisany w 1987 r. do rejestru zabytków, lecz nieużytkowany co najmniej od 2011 r.

Czytaj także: Kiedy ruina nie może być skreślona z rejestru zabytków

Małżeństwo, które odkupiło go od miasta, zobowiązało się do przeprowadzenia remontu oraz adaptacji do celów turystyczno-wypoczynkowych. Przedstawiony przez nich program „Realizacja zabezpieczeń konstrukcyjnych budynku według załączonego programu konserwatorskiego" nie uzyskał jednak aprobaty wojewódzkiego konserwatora zabytków w Olsztynie. Nakazał on natomiast wykonanie robót naprawczych i zabezpieczających. Właściciele odpowiedzieli, że ponieważ nie wypalił ich projekt, nie mają już możliwości pozyskania środków na pokrycie kosztów wykonania nakazu. Wobec złego stanu technicznego budynku, który grozi zawaleniem, wystąpili o wykreślenie go z rejestru zabytków.

Opinia organów konserwatorskich była jednak negatywna, a decyzja odmowna. Toteż powiatowy oraz wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego w Olsztynie nakazali właścicielom arsenału wykonanie w trybie pilnym robót rozbiórkowych i konstrukcyjno-budowlanych.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie adresaci decyzji argumentowali, iż według przedłożonych przez nich ekspertyz rzeczoznawców budowlanych nie można wykonać nawet częściowej rozbiórki. Skoro dach, stropy i ściany zewnętrzne grożą zawaleniem, wyrywkowe roboty rozbiórkowe nie zapobiegną katastrofie budowlanej.

WSA uznał, że chociaż ekspertyzy mają walor opinii biegłego, nie upoważniały one organów nadzoru budowlanego do nakazania częściowej rozbiórki. Organy nie mogły wydać decyzji nakazującej wykonanie robót rozbiórkowych, także częściowych – stwierdził sąd. Jeżeli obiekt jest objęty prawną ochroną konserwatorską, nie decydują o tym przepisy prawa budowlanego, lecz ustawy o ochronie zabytków. Dlatego sąd uchylił zaskarżoną decyzję.

Nową może wydać jedynie konserwator zabytków. Lecz czy i on nie okaże się bezradny, a przepisy chroniące zabytki nie dość skuteczne?

Sygnatura akt: II SA/Ol 132/20