Uchwalenie 15 maja 2015 r. ustawy – Prawo restrukturyzacyjne niewątpliwie otworzyło nowe możliwości w zakresie prowadzenia postępowań mających na celu uniknięcie upadłości dłużnika lub zawarcie układu z wierzycielami. Nowa ustawa – Prawo restrukturyzacyjne wymaga jednak spełnienia szeregu wymogów, bez których nie będzie możliwe otwarcie poszczególnych typów postępowań restrukturyzacyjnych. Ponadto, im gorsza sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstwa dłużnika, tym wyższe prawdopodobieństwo zaistnienia negatywnej przesłanki do ogłoszenia upadłości wskazanej w art. 13 ust. 1 znowelizowanej ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. Zgodnie bowiem z przywołanym przepisem, sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.
Trudne zadanie, ale są zalety
Jeśli otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie jest możliwe z uwagi na brak przesłanek przewidzianych w ustawie lub brak majątku przekraczającego wysokość kosztów postępowania, a wspólnicy nie zamierzają dokapitalizować upadającego podmiotu – dłużnicy mogą rozważyć inne wyjście z sytuacji w postaci wydzierżawienia przedsiębiorstwa (lub ewentualnie jego części). Może to nastąpić również w trakcie toczącego się już postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości.
Dzierżawa przedsiębiorstwa to rozwiązanie skomplikowane pod względem prawnym, ale ma ono kilka niewątpliwych zalet. Przede wszystkim, zwiększa realną szansę na utrzymanie działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. To z kolei ma przełożenie na możliwość pełniejszego zaspokojenia wierzycieli, które będzie ułatwione, jeżeli przedsiębiorstwo stale funkcjonuje. Kolejną zaletą jest uzyskiwanie kwoty tytułem czynszu dzierżawnego do przedsiębiorstwa dłużnika, co wiąże się ze stałym i regularnym dopływem środków finansowych. Zawarcie umowy dzierżawy pozwala też dzierżawcy na dokładne zapoznanie się ze stanem przedsiębiorstwa i jego poszczególnych składników, co pozwoli w przyszłości na bardziej przemyślaną decyzję o ewentualnym zakupie przedsiębiorstwa, również w toku postępowania upadłościowego.
Zawarcie umowy dzierżawy przedsiębiorstwa rodzi różnorakie skutki. Dla osiągnięcia założonych celów konieczne jest jednak odpowiednie sformułowanie poszczególnych postanowień umownych i dostosowanie ich do konkretnych oczekiwań i potrzeb.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Zasadniczą kwestią jest uregulowanie odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstwa. W wyniku dzierżawy przedsiębiorstwa – inaczej niż np. w przypadku procesów przekształceniowych spółek handlowych – nie dochodzi do sukcesji generalnej, to znaczy do wstąpienia w prawa i obowiązki do wszystkich stosunków prawnych, których stroną był wydzierżawiający. Skutek w postaci sukcesji generalnej może być jednak pożądany przez strony i dla jego osiągnięcia można wykorzystać przede wszystkim postanowienia art. 509 – 525 Kodeksu cywilnego, odnoszące się do możliwości zmiany wierzyciela.