Kreowanie ładu przestrzennego jest jednym z najważniejszych zadań gminy. Niejednokrotnie zdarza się jednak, że posiadacze nieruchomości nie przestrzegają postanowień miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub warunków zabudowy określonych decyzjami administracyjnymi. Władze lokalne powinny natomiast stać na straży władztwa planistycznego gminy. Dlatego przepisy prawa przewidują istnienie kilku instrumentów prawnych, które mogą służyć takiemu celowi. Niektóre z nich umożliwiają wykonywanie funkcji „policjanta" bezpośrednio wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), pozostałe wymagają zaangażowania innych organów administracji publicznej.