Wyjaśnienie Ministerstwa Finansów w sprawie zasad ewidencji funduszu alimentacyjnego

Przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3C92150C8865351CCA9DB100348CBF3E?id=295707]ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.)[/link] określają m.in. zasady i tryb postępowania w sprawach przyznawania i wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz finansowania świadczeń z tego funduszu. Ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego (por. art. 15 ust. 1 tej ustawy).

Dłużnik alimentacyjny zobowiązany jest do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. Odsetki te naliczane są od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego do dnia spłaty. Po zakończeniu okresu świadczeniowego lub po uchyleniu decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego organ właściwy wierzyciela wydaje decyzję administracyjną w sprawie zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności z tytułu otrzymanych przez osobę uprawnioną do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (por. art. 27 ust. 1, 1a i 2 ww. ustawy). Należy zauważyć, iż przyznawanie i wypłata świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz podejmowanie działań wobec dłużników alimentacyjnych jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej.

Jeżeli jednostka, która ewidencjonuje operacje związane z funduszem alimentacyjnym działa mi.n. w formie samorządowej jednostki budżetowej, to należy mieć na uwadze, iż zobowiązana jest do prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z zasadami określonymi w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=324433]ustawie z 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz.U. z 2009r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.)[/link] i [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AAF55BE094B2DA23891B4551FA421E9B?id=325303]ustawie z 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240)[/link], z uwzględnieniem zasad szczególnych wynikających z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182586]rozporządzenia Ministra Finansów z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. z 2006r. Nr 142, poz. 1020 ze zm.)[/link].

Z opisu do konta 221 – „Należności z tytułu dochodów budżetowych” (ujętego w załączniku nr 2 do rozporządzenia) wynika, iż służy ono do ewidencji należności z tytułu dochodów budżetowych, z wyjątkiem należności zahipotekowanych ujmowanych na koncie 226. Na stronie Wn konta 221 ujmuje się należności z tytułu dochodów budżetowych, natomiast na stronie Ma tego konta ujmuje się wpłaty należności z tego tytułu. Dodatkowo ewidencja szczegółowa do konta 221 powinna być prowadzona według dłużników, których należności dotyczą.

Uwzględniając powyższe, jak również mając na uwadze konieczność zapewnienia kompletności prowadzonej ewidencji księgowej, należności alimentacyjne powinny zostać ujęte w księgach rachunkowych jednostki w dacie wypłaty świadczenia osobie uprawnionej do alimentów.

Przepisy art. 27 ust. 4 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów określają, iż dochód własny gminy wierzyciela stanowi 20% kwoty należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. Również dochód własny gminy dłużnika stanowi 20 % ww. kwoty. Pozostałe 60 % kwoty należności oraz odsetki wynikające z wypłaconego świadczenia stanowią dochód budżetu państwa. Zgodnie z treścią § 8 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=182453]rozporządzenia Ministra Finansów z 24 lipca 2006 r. w sprawie planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, przekazywania dotacji celnych i przekazywania pobranych dochodów związanych z realizacją tych zadań (Dz.U. z 2006r. Nr 135, poz. 955)[/link] samorządowa jednostka budżetowa zobowiązana jest do przekazania na rachunek podstawowy właściwej jednostki samorządu terytorialnego pobrane dochody budżetowe związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostce samorządu terytorialnego ustawami.

Powyższe oznacza, iż stosowne rozliczenie z budżetem państwa (60%), budżetem gminy dłużnika (20%) oraz budżetem gminy wierzyciela (20%) kwoty należności wynikającej z wypłaconych świadczeń należałoby zaewidencjonować w księgach rachunkowych jednostki samorządu terytorialnego na koncie 224 – „Rozrachunki budżetu”, które zgodnie z opisem zawartym w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 lipca 2006r. służy do ewidencji rozrachunków z innymi budżetami, a w szczególności rozrachunków z tytułu udziałów w dochodach innych budżetów. Ewidencja szczegółowa do konta 224 powinna umożliwić ustalenie stanu należności i zobowiązań według poszczególnych tytułów oraz według poszczególnych budżetów.

Natomiast w odniesieniu do kwestii dotyczącej zasad dokonywania odpisów aktualizujących z tytułu należności alimentacyjnych należy mieć na uwadze zarówno przepisy ww. ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jak i ww. ustawy o rachunkowości. Z przepisów art. 27 ust. 3 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wynika, iż należności z tytułu otrzymanych przez osobę uprawnioną świadczeń z funduszu alimentacyjnego podlegają ściągnięciu w trybie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Organ właściwy wierzyciela zobowiązany jest z kolei – na mocy przepisów art. 27 ust. 8 tej ustawy – do przekazania do komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne, decyzji przyznającej osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego. W okresie, w którym osoba uprawniona otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego, komornik sądowy przekazuje – na podstawie decyzji przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego – wyegzekwowane od dłużnika kwoty zaliczone na poczet alimentów organowi właściwemu wierzyciela do wysokości wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego wraz z odsetkami (art. 27 ust. 9 i 10 tej ustawy).

Z kolei zgodnie z przepisami art. 35b ustawy o rachunkowości wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego. Powyższy przepis określa zasady ustalania wysokości odpisów w odniesieniu do poszczególnych rodzajów należności.

Odpisy aktualizujące wartość należności zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych – zależnie od rodzaju należności, której dotyczy odpis aktualizacji. Dokonanie takiego odpisu nie zmniejsza wartości księgowej należności lecz urealnia jej wartość bilansową.

Odpisy aktualizujące należności mogą być dokonywane również na podstawie § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 lipca 2006r. Z przepisów tych wynika, iż wartość należności aktualizuje się zgodnie z ustawą o rachunkowości, z zastrzeżeniem ust. 4-7 tego rozporządzenia. Odpisów aktualizujących wartość należności dokonuje się nie później niż na dzień bilansowy.