Czujemy się jak intruzi

[b]Rz: Opinię publiczną bulwersuje fakt, że spadkobiercy Branickich zgłaszają roszczenia do pałacu w Wilanowie.[/b]

Nie chcę się na ten temat wypowiadać. Rodzinę reprezentuje mój siostrzeniec Adam Rybiński.

[b]Ale to pani jest ostatnią osobą urodzoną i wychowaną w pałacu w Wilanowie.[/b]

To dla mnie miejsce zupełnie wyjątkowe, najważniejsze w moim życiu. Ostatnio powracam pamięcią do pewnego portretu, który wisiał w pokoju mego ojca. Przedstawiał niejakiego Gontę. Był to taki buntowszczyk, skazany na śmierć przez mojego przodka, hetmana Franciszka Ksawerego Branickiego. Przed śmiercią hetman spytał go o ostatnie życzenie. Otóż Gonta chciał, by namalowano jego portret, który miał wisieć w siedzibie Branickich aż do wygaśnięcia tego rodu. Nikomu do tej pory nie opowiadałam tej historii.

[b]Ten przywódca chłopskiego buntu hajdamaków na Ukrainie został skazany na obdarcie skóry i ćwiartowanie żywcem.[/b]

To koszmarne! Nie wiedziałam. Muszę zatelefonować do tej części rodziny, która mieszka w zamku Montresor we Francji, może zachowały się jakieś dokumenty. Teraz rozumiem, dlaczego mężczyzna na obrazie wyglądał tak ponuro...

[b]Jego życzenie zostało spełnione. Portret będzie patrzył na koniec rodu Branickich.[/b]

Jestem ostatnią z Branickich. Mój ojciec Adam hrabia Branicki miał trzy córki i ani jednego syna. Zachowałam nazwisko Branicka, dodając do niego nazwisko męża. I coraz częściej myślę o tym, że portret Gonty powinien u mnie wisieć.

[b]Czy ten obraz znajduje się w Wilanowie?[/b]

Zapewne w magazynie, na jaki przerobiono stajnie i garaż. Kiedyś widziałam tam spiętrzone rzeczy z naszych prywatnych apartamentów. Chcę podkreślić, że portret Gonty – zapewne bez większej wartości, namalowany przez jakiegoś nadwornego malarzynę – należał do rodziny, a nie był częścią muzealnych zbiorów. Zaraz po powrocie z Rosji, gdzie zostaliśmy wywiezieni pod koniec wojny, staraliśmy się, by rzeczy i meble, które były osobistą własnością rodziny, nam zwrócono. Napotkało to silny opór.

[b]Pałac w Wilanowie przed wojną był podzielony na dwie części. Muzealną, zgodnie z wolą Stanisława Kostki Potockiego, który w początkach XIX wieku utworzył muzeum dla narodu, i na część prywatną, w której znajdowały się apartamenty rodziny.[/b]

Jeszcze mój dziadek miał klucze do części muzealnej i mówił o sobie żartobliwie, że jest odźwiernym króla Jana. W moich czasach było to już bardziej oddzielone.

[b]Starała się pani o zwrot jednego z budynków, znajdującego się nieopodal pałacu w Wilanowie.[/b]

Tak, to budynek zbudowany przez mojego dziadka, a więc dość nowy. Kiedyś mieszkał w nim administrator. Obiecano nam w latach 90., że ten budynek odzyskamy – nie było większych przeszkód, bo nie miał dużej wartości zabytkowej, a poza tym leżał poza ogrodzonym terenem kompleksu pałacowego w Wilanowie. Ustalono, że musimy zapłacić według sporządzonej wyceny.

Transakcja miała być sfinalizowana. W wyznaczonym dniu pojawiłam się w odpowiednim urzędzie, w torebce miałam zaliczkę.

I usłyszałam od osoby, która miała podpisać dokumenty: – Przykro mi, ale nic z tego.

Oficjalnie usłyszałam, że sprawa jest nieaktualna. Ale jeden z urzędników dyskretnie wskazał drzwi. Pożegnałam się i wyszłam. Na schodach urzędnik powiedział mi, że była interwencja i budynek ma otrzymać w dzierżawę przyjaciółka pani Jolanty Kwaśniewskiej.

Zdobyłam potem telefon tej pani, bardzo majętnej osoby, która miała już restaurację w Konstancinie. Prosiłam, żeby zrezygnowała z dzierżawy. Tłumaczyłam, że to jedyny budynek, który moja rodzina na pewno może odzyskać.

Była bardzo arogancka. Powiedziała, że takiej rzeczy się z rąk nie wypuszcza.

– A poza tym – dodała: – ja mam pieniądze, zrobię z tego wspaniałą restaurację, a co pani może?.

Próbowałam interweniować. Na imprezie dobroczynnej spotkałam się z panią Kwaśniewską, poprosiłam, by wpłynęła na zmianę decyzji. Potraktowała mnie z góry i nieprzyjemnie.

Sens jej wypowiedzi był taki, żebym sobie nie wyobrażała, że ona w ogóle byłaby zainteresowana takim budynkiem, bo ma znacznie lepsze.

Dziś w budynku wybudowanym przez mojego dziadka jest restauracja Villa Nuova.

[b]Zwrot eklektycznej willi w Wilanowie nie bulwersowałby nikogo. Ale dawna siedziba królewska to już zupełnie inna sprawa. Ma pani zapewne świadomość, że opinia publiczna bardzo niechętnie patrzy na roszczenia dotyczące wilanowskiego pałacu.[/b]

Ale ostatnio zaczęto przecież rozwiązywać kwestię wielkich rezydencji. Tak się stało z Kozłówką. Zamoyscy zrzekli się do niej wszelkich praw za 16 milionów złotych. Dyskusyjne oczywiście, czy jest to dużo za pałac pełen obrazów i mebli.

Jednak to budujący przykład, że sprawę można załatwić elegancko. Pamiętam, jak z nieżyjącym już Adamem Zamoyskim przyjechałam kiedyś do Kozłówki, bo dyrekcja muzeum oddała do dyspozycji rodziny trzy umeblowane pokoje z kuchnią i łazienką. Mogli się tam zatrzymywać, przyjeżdżając z Kanady.

Naprawdę nadzwyczajnie to przygotowano, dyrektor Krzysztof Kornacki wypytał służbę, jak urządzony był pokój Zamoyskiego. Odnaleziono jego meble. Zamoyski miał łzy w oczach, patrząc na swe dawne łóżko. Powiedział mi: – Spałem w nim twardym snem, gdy obudził mnie bolszewik, każąc się zbierać. Tak opuściłem Kozłówkę.

[b]Ma pani żal do dyrekcji muzeum w Wilanowie, że nigdy ostatnich właścicieli pałacu zbyt dobrze nie traktowała?[/b]

Mam trochę żalu. Pamiętam pewne sytuacje. Dyrektor Wojciech Fijałkowski zgodził się kiedyś na spotkanie. Mieszkałam wówczas z matką w Krakowie. Zapowiedział, że może nas przyjąć tylko o ósmej rano. Jechałyśmy całą noc pociągiem, potem czekałyśmy na dworcu. Kiedy zjawiłyśmy się punktualnie, usłyszałyśmy, że musimy jeszcze poczekać przy bramie. Było mi przykro ze względu na mamę, która była już starszą i tęgą osobą. Takich sytuacji było więcej. Starano się, byśmy się czuli jak intruzi.

[b]To się teraz zmieniło? Jak traktuje panią obecna dyrekcja?[/b]

Chyba nie cieszę się sympatią. Nie zaprasza się mnie już na żadne imprezy, które odbywają się w Wilanowie, choć moi znajomi takie zaproszenia otrzymują.

[b]Muzealnicy z Wilanowa twierdzą, że pani ojciec w latach 30. zaciągnął wielomilionowe pożyczki pod zastaw hipoteki, co wyklucza roszczenia rodziny.[/b]