Procedura cywilna: choroba czy klęska żywiołowa uzasadnia przywrócenie terminu

Najsurowsze konsekwencje wiążą się z niedochowaniem terminu na wniesienie środka odwoławczego – sprzeciwu, zażalenia czy apelacji. Zazwyczaj skutkuje ono tym, że orzeczenie wydane w sprawie jest prawomocne i może podlegać wykonaniu.

Przyczyny braku czynności w przewidzianym przepisami prawa terminie mogą być różne. Jednak w każdym przypadku  należy spróbować odmienić niekorzystną sytuację. Ustawodawca przewidział instytucję przywrócenia terminu do dokonania danej czynności, z której warto korzystać.

W postępowaniu cywilnym najczęściej chodzi o przywrócenie terminu na złożenie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, złożenie apelacji lub wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Zasadą jest, iż czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna.

Natomiast w przypadku, gdy strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi o przywróceniu terminu (art. 168 § 1 kodeksu postępowania cywilnego). Tak więc decydującym czynnikiem jest brak winy osoby, która uchybiła terminowi.

Na przykład kataklizm

Nie ulega watpliwości, że wszelkiego rodzaju kataklizmy i klęski żywiołowe stanowią wystarczającą podstawę do przywrócenia terminu. Jednak, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 2 sierpnia 2006 r. w sprawie I UZ 13/2006, trudności (przeszkody) uniemożliwiające stronie zachowanie terminu do dokonania czynności procesowej nie muszą mieć charakteru zdarzeń nadzwyczajnych.

Przebywanie poza miejscem zamieszkania w czasie wakacji jest okolicznością usprawiedliwiającą uchybienie terminu do dokonania czynności procesowej, jeżeli faktycznie doręczenie pisma sądowego nastąpiło po dacie doręczenia zastępczego (np. do rąk innego domownika).

W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że podane okoliczności faktyczne (skarżąca jest matką dwojga małych dzieci, z którymi w okresie wakacyjnym udała się poza miejsce zamieszkania, aby  dzieci miały możliwość wypoczynku na świeżym powietrzu; nie miała obowiązku w okresie urlopowym rezygnować z planów wakacyjnych i oczekiwać w miejscu zamieszkania na ewentualną korespondencję z sądu) potwierdzają słuszność stanowiska, uznającego za wystarczająco uprawdopodobnione okoliczności uzasadniające wniosek o przywrócenie terminu i na ich podstawie przywrócił termin.

Inne ważne orzeczenie zapadło w sprawie 11 stycznia 2007 r. w sprawie II CZ 116/06. Otóż Sąd Najwyższy stwierdził, że brak winy strony w uchybieniu terminowi podlega ocenie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy.

Brak winy występuje w razie choroby strony lub jej pełnomocnika, która uniemożliwia podjęcie działania nie tylko osobiście, ale i skorzystanie z pomocy innych osób. Innymi słowy, choroba strony lub jej pełnomocnika, która nie uniemożliwia podjęcia działania choćby przy pomocy osób trzecich, nie uzasadnia przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej.

Trzeba przekonać sąd

Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. W piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek, a równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej.

Niezwykle ważne jest, że strona nie jest obowiązana przedstawiać dowodów na poparcie swojego wniosku, a wystarczy jego uprawdopodobnienie. Jak wskazuje się w orzecznictwie, istota uprawdopodobnienia sprowadza się do przekonania sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie zaistnienia faktów, na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia terminu.

Przekonanie sądu powinno opierać się na obiektywnych przesłankach, wynikających z przytoczonych we wniosku twierdzeń.

Pamiętajmy, że niezwykle istotne jest, aby przy składaniu wniosku zachować dość krótki siedmiodniowy termin na złożenie wniosku.

Przykład

Pan Andrzej 12 marca 2012 r. trafił do szpitala. 24 marca 2012 r. listonosz zostawił w jego skrzynce na listy drugie awizo z ostatecznym terminem odbioru wyznaczonym na 31 marca 2012 r.

Po powrocie ze szpitala, 21 maja 2012 r. pan Andrzej odebrał postanowienie komornika o  wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Jego podstawą był nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, który to próbowano doręczyć panu Andrzejowi, kiedy ten przebywał w szpitalu.

Tym samym właśnie od tego dnia zaczyna biec termin na wniesienie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu. Dlatego też pan Andrzej w nieprzekraczalnym terminie do 28 maja  2012 r. powinien złożyć w sądzie wniosek o przywrócenie terminu oraz złożyć w tym terminie sam sprzeciw.

Należy wskazać, że na mocy art. 169 § 3 k.p.c. równocześnie ze złożeniem wniosku o przywrócenie terminu strona powinna dokonać czynności procesowej.

Zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu nie wstrzymuje postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd może jednak, stosownie do okoliczności, wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia. Warto więc, jeśli orzeczenie stało się już prawomocne, złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku.

W przeciwnym razie w czasie rozpatrywania wniosku przez sąd możemy spodziewać się wizyty komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne.

Autor jest adwokatem, współpracuje z Kancelarią Prawniczą C.L. Jezierski sp. j. w Warszawie