Z możliwości tej będą mogli korzystać przedsiębiorcy, o ile spełnione będą przesłanki do zastosowania tej szczególnej instytucji.
Jak było do tej pory?
Z uwagi na brak kodeksowego uregulowania odstąpienia od wymierzenia kary organy administracji, działając w ramach i na podstawie przepisów prawa, po zidentyfikowaniu naruszenia przepisów regulacyjnych (np. w zakresie oznakowania produktów czy rejestracji zakładów produkcyjnych) nakładały na przedsiębiorców kary pieniężne. Miało to miejsce nawet wtedy, gdy uchybienie przepisom regulacyjnym było znikome lub nie niosło istotnych konsekwencji dla uczestników danego rynku, np. konsumentów. Sami inspektorzy przeprowadzający kontrolę lub postępowanie pokontrolne niejednokrotnie nakładali kary pieniężne kierując się czysto formalnymi przesłankami, bowiem przepisy nie przewidywały możliwości oceny zasadności nałożenia kary na przedsiębiorcę i odstąpienia od jej nałożenia. Tymczasem dla przedsiębiorców już samo dostosowanie działalności do nakazów inspekcji (związanych np. z obowiązkiem wycofania produktu z rynku czy też zmiany jego oznakowania) może oznaczać ogromne nakłady finansowe. W takiej sytuacji dodatkowa kara pieniężna ma nieobojętny wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstwa, a dla małych i średnich przedsiębiorców może oznaczać być lub nie być na rynku.
Biorąc pod uwagę wzrost liczby obowiązków administracyjno-prawnych zawartych w wielu regulacjach sektorowych (np. żywnościowych, farmaceutycznych, konsumenckich, przewozowych czy budowlanych) oraz zwiększenie wysokości kar administracyjnych (kalkulowanych niejednokrotnie jako określony procent od obrotu przedsiębiorcy lub wielokrotność średniego wynagrodzenia publikowanego przez GUS), wprowadzenie możliwości odstąpienia od wymierzenia kary stwarza szansę na przywrócenie równowagi pomiędzy sytuacją przedsiębiorców a pozycją organów administracyjnych.
Pouczenie zamiast kary pieniężnej – w jakich sytuacjach?
Wychodząc od modeli kilku zasadniczo różnych regulacji szczególnych dotyczących odstąpienia od wymierzenia kary (przypomnijmy tutaj przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie tzw. postępowania leniency, ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych czy też Kodeksu drogowego), ustawodawca przyjął pewien kompromisowy model instytucji odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej.
Zgodnie z przyjętą regulacją zawartą w art. 189f k.p.a. organ administracji w dwóch przypadkach obligatoryjnie wydaje decyzję o odstąpieniu od wymierzenia kary i poprzestaje na udzieleniu pouczenia, a w jednym przypadku może podjąć decyzję o odstąpieniu:
