Turcjo, przyznaj się

Parlament Europejski zaapelował do Turcji o przyznanie się do ludobójstwa Ormian w latach 1915-17, do normalizacji stosunków z Armenią oraz otwarcia archiwów dotyczących tego wydarzenia. To trzeci taki apel eurodeputowanych w historii PE, ale następuje w momencie, gdy międzynarodowa opinia publiczna jest coraz bardziej świadoma wagi tego wydarzenia historycznego.

W ostatnią niedzielę papież Franciszek również mówił o ludobójstwie Ormian, co spotkało się z oburzeniem w Ankarze. Apel PE też nie został przyjęty pozytywnie.

- Jednym uchem wpadnie, drugim wypadnie - tak lekceważąco skomentował Recep Erdogan, prezydent Turcji.

Za tydzień, 24 kwietnia, przypada dzień pamięci o ludobójstwie Ormian. Sto lat wcześniej, 24 kwietnia 1915 roku, minister spraw wewnętrznych Imperium Ottomańskiego podpisał nakaz aresztowania i osadzenia w ośrodkach odosobnienia 250 przedstawicieli ormiańskiej elity z Konstantynopola. Do tej grupy intelektualistów, kupców i artystów dołączyło potem kilkaset kolejnych osób, co stanowiło początek tragedii. Kilka tygodni później minister Mehmed Tallat podpisał ustawę przesiedleńczą nakazującą wypędzenie ludności ormiańskiej ze wschodniej części Imperium Ottomańskiego.

Wypędzeniom towarzyszyły w latach 2015-17 masowe zbrodnie. Szacuje się, że w wyniku planowanych akcji władz tureckich zginęło półtora miliona Ormian. Początkowo władze pokonanego w wyniku I wojny światowej Imperium Osmańskiego przyznały się do zbrodni.

Ale kiedy w 1923 roku na gruzach sułtanatu powstała nowoczesna Turcja pod wodzą prezydenta Mustafy Ataturka, nastawienie zaczęło się zmieniać. Turcja systematycznie odmawia uznania tej tragedii za ludobójstwo. Po pierwsze, zaniża liczbę ofiar. Po drugie, utrzymuje, że ich śmierć była skutkiem wojennego chaosu.

Wśród większości historyków nie ma wątpliwości, jaka była prawda. Słowo "ludobójstwo" to nie emocjonalne stwierdzenie, ale prawna definicja zawarta w uchwalonej w 1948 roku Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa.

- Tragiczne wydarzenia z udziałem Ormian, które miały miejsce na terenie Imperium Ottomańskiego w latach 1915-17 wypełniają kryteria tej definicji - mówił wiceprzewodniczący grupy socjalistycznej w PE Knut Fleckenstein.

O ludobójstwie nie decyduje liczba ofiar, ale zamiary towarzyszące sprawcom. Jeśli celem ich działania jest unicestwienie całej grupy etnicznej, czy religijnej, to możemy mówić o ludobójstwie. - To nie historycy decydują, czy doszło do ludobójstwa, oni tylko dostarczają fakty. Oceniają je prawnicy - mówi "Rz" Hratch Tchilingrian, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego, z pochodzenia Ormianin.

Według niego dostępne są setki tysięcy świadectw tych, którzy przeżyli rzeź, zdjęcia, studia historyczne i innego rodzaju dokumenty w archiwach wielu krajów. Przypomniał, że to Polak żydowskiego pochodzenia Rafał Lemkin, opracował definicję ludobójstwa opierając się właśnie na tragedii Ormian.

Armenia od dziesięcioleci prowadzi międzynarodową akcję na rzecz uznania wydarzeń z lat 1915-17 za ludobójstwo. Do tej pory zrobiło to 25 państw, w tym Polska (w 2005 roku). Armenia nie ustaje w wysiłkach na rzecz szerszego uznania tego faktu, a w szczególności stworzenia międzynarodowej presji na Turcję.