Koniec kasty urzędników

Tym razem trafiło na Grecję. W nocy z niedzieli na poniedziałek parlament w Atenach uchwalił ustawę, która znosi gwarancję dożywotniej pracy dla blisko 700 tys. pracowników państwowych. Bezpośrednim skutkiem tej decyzji będzie zwolnienie 150 tys. urzędników w nadchodzących dwóch latach.

– W tym 11-milionowym kraju administracji urosła do ogromnych rozmiarów, bo z każdymi wygranymi wyborami zwycięska ekipa zatrudniała dodatkowo tysiące swoich ludzi w urzędach. Dopiero w trzecim roku kryzysu Unii Europejskiej udało się wreszcie obalić ten układ – mówi „Rz" Fabian Zuleeg z European Policy Center w Brukseli.

Aby ratować finanse państwa, od 2010 roku grecki rząd co prawda zwolnił 70 tys. urzędników, a pozostałym ograniczył pensje o około 1/5. Ze względu na zapisy konstytucji rząd nie mógł jednak wyrzucać pracowników administracji na bruk, a jedynie nie zastępować tych, którzy przeszli na emeryturę. W kraju o najwyższym wskaźniku bezrobocia w zjednoczonej Europie (27 proc. osób w wieku produkcyjnym) kasta pracowników państwowych nadal była więc uprzywilejowana.

Radykalna decyzja greckiego parlamentu nie jest jednak wyjątkiem. Przeciwnie, jak wynika z danych MFW, od wybuchu kryzysu wszystkie kraje Unii zaczęły redukować, a przynajmniej stabilizować liczbę urzędników poza jednym: Niemcami.

– W Grecji wydatki na pensje i emerytury urzędników pochłaniają połowę wydatków budżetowych państwa. Nie da się ich utrzymać, jeśli kraj ma uniknąć bankructwa – zwraca uwagę Zuleeg.

Konkurencja Chin

Do podobnych cięć są zmuszone także inne państwa Unii, w których dług rośnie lawinowo. Ale to niejedyny powód, dla którego praca dla państwa przestała być pewnym zajęciem. Innym jest zaostrzająca się konkurencja w ramach globalnej gospodarki. Waszyngtoński Peterson Institute for International Economics obliczył, że udział służb publicznych w ogólnym zatrudnieniu we Francji (26,7 proc.) jest przeszło dwukrotnie większy niż w Chinach (10,2 proc.). Taki sam problem mają także niektóre inne kraje Unii, jak Wielka Brytania (16,9 proc.), choć w mniejszym stopniu.

Przed podobnym wyzwaniem jak Grecja stoi Hiszpania. Tu armia urzędników rozrosła się wraz z decentralizacją kraju do przeszło 3 milionów, z czego połowa ma gwarancje dożywotniego zatrudnienia. Rząd Mariano Rajoya wprowadził jednak drastyczne cięcia, zgodnie z którymi tylko co dziesiąty pracownik służby cywilnej odchodzący na emeryturę jest zastępowany przez młodego aplikanta.

Nie mniej zdeterminowany jest David Cameron. Londyński Institute for Fiscal Studies szacuje, że przy obecnym tempie redukcji zatrudnienia w brytyjskiej administracji do 2017 roku pracę łącznie straci 1,2 miliona urzędników! To o 300 tys. więcej, niż początkowo zapowiadali konserwatyści.

Na dotychczasową liczbę pracowników służby cywilnej nie stać także Włoch. Jesienią zeszłego roku ówczesny premier Mario Monti postawił przed parlamentem wybór: albo drastyczna podwyżka podatków, albo odchudzenie aparatu urzędniczego. Deputowani wybrali to drugie. Zgodnie z przyjętą przez nich ustawą zatrudnienie w administracji zostanie zmniejszone o 1/10, a gdy idzie o szczebel dyrektorski – o 1/5.

Pamięć o kardynale Richelieu

W Portugalii zatrudnienie w sektorze prywatnym (12 proc. wszystkich pracujących) już przed kryzysem było dwukrotnie niższe niż we Francji. Mimo to znajdujący się na skraju bankructwa kraj ograniczył liczbę osób pracujących w administracji o 1/7. Rząd planował także daleko idące cięcia płacowe dla tych urzędników, którzy nie stracą pracy. Zostały one jednak niedawno zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny.

Takiej determinacji w zmniejszeniu administracji Francuzi już natomiast nie wykazują. Nicolas Sarkozy prowadził politykę zastępowania dwóch urzędników przechodzących na emeryturę jednym, co pozwoliło na ograniczenie w latach 2008–2012 ich liczby o 150 tys. Mimo to Francja pozostaje krajem, w którym armia funkcjonariuszy (5,2 mln osób, w tym lekarze, nauczyciele, księża) nie ma sobie równych w całej Europie, a proporcjonalnie do zaludnienia jest dwukrotnie większa niż w Niemczech.