NATO nie daje rady

Kropkę nad „i" postawił w piątek Barack Obama po spotkaniu w Białym Domu z sekretarzem generalnym paktu Andersem Foghem Rasmussenem. Prezydent zapowiedział zwołanie za kilka miesięcy szczytu przywódców państw NATO poświęconego niemal całkowitemu wycofaniu wojsk sojuszniczych do końca 2014 roku.  Dziś w Afganistanie stacjonuje nieco ponad 100 tysięcy żołnierzy, z czego 2/3 to Amerykanie. Za  ponad rok ma ich być zaledwie 15 tys., w tym 10 tys. z USA. Zajmą się jednak tylko szkoleniem. Bilans najdłuższej wojny, jaką w swojej historii prowadziła Ameryka (trwa od 11 lat), wojny, która pochłonęła już prawie półtora biliona dolarów, nie jest jednak budujący.

– NATO poniosło po raz pierwszy w swojej historii klęskę. Pokazuje ona, jakie są granice możliwości Sojuszu – mówi „Rz" Dominique Moisi, założyciel Francuskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (IFRI).

Gdy w 2001 r. Rada Północnoatlantycka podejmowała decyzję o rozpoczęciu interwencji, uznano, że będzie ona testem, na ile pakt jest przydatny mimo zakończenia zimnej wojny. Dziś jednak prof. Roman Kuźniar, doradca ds. międzynarodowych prezydenta RP, mówi „Rz": –  Sojusz okazał się złym instrumentem do przeprowadzenia takiej operacji. To była inicjatywa Stanów Zjednoczonych, której nikt się nie sprzeciwił. Znacznie lepiej do takich zadań jest powołana Unia Europejska.

Podobnie sprawy widzi eurodeputowany PO Jacek Saryusz-Wolski.

– Sojusz nie osiągnął celu, jakim było zbudowanie wiarygodnego, demokratycznego państwa w Afganistanie – wskazuje.

Zarówno Kuźniar, jak i Saryusz-Wolski uważają jednak, że NATO nadal potrafi skutecznie bronić własnego terytorium.

Talibowie nie tylko nie zostali pokonani, ale kontrolują znaczną część kraju, przede wszystkim na południu. Zdaniem Banku Światowego 36 proc. Afgańczyków żyje w nędzy, a co piąte dziecko nie dożywa piątego roku życia. W ciągu roku liczba zamachów zwiększyła się o połowę, a co czwarty żołnierz zdezerterował z armii, która już wkrótce ma zapewnić bezpieczeństwo kraju.

Afganistan to jednak tylko jedna z wielu porażek NATO w ostatnim czasie. Sojusz od dwóch lat nie może zdecydować się na zaangażowanie w Syrii, nie odegrał też znaczącej roli w operacjach w Libii i Mali, gdzie Francuzi i Brytyjczycy musieli działać na własną rękę.

Zdaniem byłego szefa niemieckiej dyplomacji Joschki Fischera wiarygodność Sojuszu została podważona, bo przytłoczona długiem Ameryka odwraca się w kierunku Pacyfiku, gdzie jej głównym rywalem stają się Chiny. Na utrzymywanie bezpieczeństwa Europy już nie ma siły.

Frustracja w Stanach Zjednoczonych niedociągnięciami NATO jest jednak przynajmniej równie duża co w Europie. „New York Times" rozpoczął dyskusję, czy USA w ogóle nie powinny się wycofać z paktu. Amerykanom nie chodzi jednak tylko o porażkę w Afganistanie, ale także o to, że  3/4 wydatków na zbrojenia sojuszników pokrywa amerykański podatnik. Z powodu kryzysu kraje europejskie tną do kości wydatki na armię: nawet Francja, największa obok Wielkiej Brytanii potęga wojskowa na Starym Kontynencie, chce ograniczyć w przyszłym roku budżet na ten cel do 1,3 proc. PKB wobec 4,8 proc. w USA. Wśród europejskich sojuszników już tylko Brytyjczycy i Grecy wypełniają zalecenie NATO poświęcenia na obronę przynajmniej 2 proc. dochodu narodowego.

– Kryzys spowodował, że Sojusz przerdzewiał – uważa Alexander Vershbow, zastępca sekretarza generalnego NATO, a wcześniej przedstawiciel USA w Kwaterze Głównej Paktu.