CIA wyznaje winę

CIA ujawniła dokumenty dotyczące pierwszego zamachu stanu, jaki zorganizowała. Agencja przyznała się do odegrania kluczowej roli podczas przewrotu w 1953 r., który odsunął od władzy demokratycznie wybranego premiera Iranu Mohammada Mosaddegha.

Publikacja: 20.08.2013 09:58

CIA wyznaje winę

Foto: Domena publiczna

Dokumenty opublikowano w 60. rocznicę zamachu.

W jednym z nich napisano: „Wojskowy zamach stanu... został przeprowadzony pod kierunkiem CIA, jako akt polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych".

Informacje na ten temat już od lat nie są tajemnicą. Otwarcie o roli amerykańskich służb w wydarzeniach w Iranie mówili m.in. w 2000 r. sekretarz stanu Madeleine Albright czy prezydent Barack Obama cztery lata temu podczas słynnego przemówienia w Kairze. Do tej pory jednak sama CIA milczała w tej sprawie. Ujawnione właśnie dokumenty są pierwszym oficjalnym potwierdzeniem operacji przeprowadzonej wspólnie z brytyjskim wywiadem MI6.

Irańczycy wybrali Mosaddegha w 1951 r.  Wkrótce rozpoczął on reformy przemysłu petrochemicznego, czego owocem miała być m.in. renegocjacja umów rządowych z Wielką Brytanią. W obliczy braku porozumienia irański premier  uznał, że niezbędna będzie nacjonalizacja pól naftowych, znajdujących się wówczas w rękach Anglo-Irańskiej Kompanii Naftowej (dziś koncernu BP). W Londynie i Waszyngtonie uznano to za poważne zagrożenie, bo ropa była kluczowym surowcem dla gospodarek usiłujących podnieść się po Drugiej wojnie światowej.

W politycznych kalkulacjach ważnym czynnikiem była także trwająca już Zimna Wojna. „Uznano, że Iran stanie się prawdziwym zagrożeniem, gdy znajdzie się za Żelazną Kurtyną. Jeśli do tego dojdzie, będzie to oznaczało zwycięstwo Sowietów w Zimnej Wojnie oraz poważną porażkę Zachodu na Bliskim Wschodzie" - pisał w jednym z ujawnionych dokumentów agent Donald Wilber odpowiedzialny za zaplanowanie i przeprowadzenie operacji obalenia Mosaddegha.

Z dokumentów wynika, że CIA przygotowując się do zamachu stanu inspirowała nieprzychylne Mosaddeghowi artykuły w prasie irańskiej i amerykańskiej. Później zaangażowana była w zorganizowanie antyrządowych protestów oraz w utworzenie specjalnych jednostek partyzanckich, które w kluczowym momencie miały wejść do akcji przypieczętowując sukces.

Dzięki zamachowi umocniła się władza szacha Mohammada Rezy Pahlawiego, który uciekł z Iranu wkrótce po przejęciu władzy przez Mosaddegha. Wrócił do Teheranu zaraz po przewrocie stając się bliskim sojusznikiem Stanów Zjednoczonych. Szach obalony został dopiero w 1979 r. podczas islamskiej rewolucji.

CIA wyznaje winę

Dokumenty opublikowano w 60. rocznicę zamachu.

W jednym z nich napisano: „Wojskowy zamach stanu... został przeprowadzony pod kierunkiem CIA, jako akt polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych".

Pozostało 93% artykułu
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1026
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1024
Świat
Szwajcaria odnowi schrony nuklearne. Już teraz kraj jest wzorem dla innych
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1023
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1022