Baba w koszyku i prawdziwy ogień

Rozmowa z Aleksandrem Robotyckim, etnografem z Muzeum Etnograficznego w Warszawie

Publikacja: 03.04.2015 18:00

Baba w koszyku i prawdziwy ogień

Foto: Fotorzepa/Kuba Kamiński

Skąd wzięła się tradycja święcenia pokarmów w Wielką Sobotę?

Z jednej strony nawiązuje ona do Ostatniej Wieczerzy. Z drugiej, można ją też łączyć z inną tradycją - już nie chrześcijańską - czyli nadawaniem pokarmom jakiejś siły, np. zapewniającej zdrowie czy dobro.

Czego nie może zabraknąć w koszyczku wielkanocnym?

Na pewno jajek, które symbolizują odrodzenie, baranka i chleba, które nawiązują do Jezusa Chrystusa, mięsa, chrzanu czy soli. W niektórych regionach do święconki wkłada się babę drożdżową. Modne są różne elementy dekoracyjne, jak bukszpan, bazie i kwiaty z palemek wielkanocnych czy pisanki.

Czy dziś święcenie pokarmów odbywa się tak samo jak dawniej?

Jeszcze w XIX w. pokarmy zanosiło się do święcenia nie w koszyczku, lecz w wielkim koszu. Święciło się mięsa, głównie wieprzowinę: kiełbasy, szynki; ciasta czy jajka - w zależności od zamożności wiernych. Nikt przecież nie zabił na święta ostatniej krowy czy kury, które były źródłem pożywienia. We wsiach i mniejszych miejscowościach, święcenie odbywało się w domach, na wspólnych świetlicach, ewentualnie mieszkańcy wynosili kosze w centralny punkt wsi.

Czy w innych krajach europejskich również przywiązuje się tak duże znaczenie do święcenia pokarmów?

Nie. Na przykład w Niemczech, Francji, Szwajcarii, Hiszpanii czy we Włoszech - chociaż są to kraje chrześcijańskie – ten zwyczaj nie jest popularny. Również Austria jest pod tym względem podzielona. Część z nich to kraje protestanckie, a protestanci nie identyfikują się – tak jak katolicy czy prawosławni – z tą tradycją.

Dlaczego?

W zależności od regionu Europy i charakteru wiary w danym kraju, święta wielkanocne przybierają różny koloryt, np. w Polsce kładzie się nacisk na Zmartwychwstanie. Na południu Europy głównie nawiązuje się do liturgii Męki Pańskiej, która pokazuje, że jesteśmy grzeszni; która wyraża nasze grzechy. W niektórych miejscach w Europie najważniejsze są obchody Wielkiego Tygodnia, a same święta są tam... nazwijmy to: „czasem wolnym".

Czy święcenie pokarmów to najważniejszy zwyczaj związany z Wielką Sobotą?

My przykładamy do niego największą wagę, ale pod względem religijnym tak nie jest. Istotniejsza jest Liturgia Wody i Ognia. Kiedyś po poświęceniu ognia, rozpalano nim pierwszy ogień w piecu, wierząc, że to ten żywy, prawdziwy ogień.

Społeczeństwo
Młodzi wcześniej testują z „promilami”
Społeczeństwo
Sondaż: Składka zdrowotna dla przedsiębiorców w dół? Znamy zdanie Polaków
Społeczeństwo
Nawet 27 stopni w majówkę. Ale w weekend pogoda się zmieni
Społeczeństwo
Sondaż „Rzeczpospolitej”: Kto ucieknie z kraju, gdy wybuchnie wojna
Materiał Promocyjny
Tech trendy to zmiana rynku pracy
Społeczeństwo
Sondaż: Jak Polacy oceniają pontyfikat papieża Franciszka?