Jak prowadzić agitację wyborczą w gminie

Zgodnie z ustawą z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (dalej: k.w.) prawo zgłaszania kandydatów w wyborach przysługuje komitetom wyborczym, które wykonują również inne czynności wyborcze, a w szczególności prowadzą na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą na rzecz swoich kandydatów.

W wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta) komitety wyborcze mogą być tworzone przez partie polityczne i koalicje partii politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne oraz przez wyborców.

Termin składania zawiadomień o utworzeniu komitetów wyborczych w związku z listopadowymi wyborami samorządowymi, odpowiednio do Państwowej Komisji Wyborczej lub komisarza wyborczego, upłynął 8 września 2014 r. (art. 400-403 k.w.).

Nakłanianie ?lub zachęcanie

Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia aktu o zarządzeniu wyborów i kończy się na 24 godziny przed dniem głosowania. Wcześniejsze rozpoczęcie kampanii naruszałoby zatem przepisy. W k.w. zdefiniowano pojęcie: agitacji wyborczej. Należy rozumieć przez nią publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób lub do głosowania na kandydata danego komitetu wyborczego. Agitację można prowadzić od dnia przyjęcia przez właściwy organ zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego (art. 105 k.w.).

Agitacja na rzecz kandydatów może być prowadzona przez każdego wyborcę, pod warunkiem uzyskania wcześniejszej pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego. Taki wyborca może również zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów, z tym zastrzeżeniem, że musi robić to w miejscu, czasie i w sposób wykluczający stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do wymuszenia podpisów. Osoba, która w związku z wyborami zbiera podpisy i stosuje jakąkolwiek formę nacisków zmierzających do ich uzyskania, podlega grzywnie od 1000 do 10 000 zł.

Zabronione jest także zbieranie lub składanie podpisów w zamian za korzyść majątkową lub osobistą. Osoba, która udziela lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą w zamian za zbieranie lub złożenie podpisu pod zgłoszeniem listy kandydatów lub kandydata, podlega grzywnie od 10 000 do 50 000 zł.

Prowadzenie agitacji, a w tym zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień oraz rozpowszechnianie materiałów wyborczych musi zakończyć się na 24 godziny przed dniem głosowania. W k.w. zakazano agitacji w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym znajduje się taki lokal.

Na 24 godziny przed dniem głosowania aż do zakończenia głosowania zabrania się także podawania do publicznej wiadomości:

Z wyłączeniem ?urzędów

Przepisy k.w. zakazują prowadzenia agitacji wyborczej na terenie:

Zabroniona jest także agitacja wyborcza na terenie szkół wobec uczniów. Za agitację nie uznaje się jednak prowadzonych przez szkołę zajęć z zakresu edukacji obywatelskiej polegających na upowszechnianiu pośród uczniów wiedzy o prawach i obowiązkach obywateli, znaczeniu wyborów w funkcjonowaniu demokratycznego państwa prawa i zasadach organizacji wyborów.

Przykład:

Dwóch pracowników chce zorganizować na terenie zakładu pracy zebranie poświęcone wyborom samorządowym. ?Gdy podczas takiego zebrania będzie miało miejsce publiczne nakłanianie lub zachęcanie ?do głosowania w określony sposób lub na kandydata ?danego komitetu wyborczego, będzie to oznaczać prowadzenie agitacji wyborczej. Taka agitacja może być prowadzona na terenie zakładu pracy tylko w sposób ?i w formie nienaruszającej jego normalnego funkcjonowania. Wyborcy mogą prowadzić agitację jedynie po uzyskaniu wcześniejszej pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego. Zbieranie podpisów popierających zgłoszenia kandydatów musiałoby także następować w miejscu, czasie i w sposób wykluczający stosowanie jakichkolwiek nacisków. Niedopuszczalne byłoby więc np. wykorzystywanie w tym celu zależności służbowej podwładnych.

Przykład:

Urząd gminy znajduje się w budynku położonym na placu otoczonym ogrodzeniem. W takim przypadku przyjmuje się, że agitacja wyborcza jest zakazana nie tylko wewnątrz budynku urzędu, ale również na terenie otaczającego go podwórza.

Bez wartościowych nagród i taniego alkoholu

Komitety wyborcze, kandydaci oraz wyborcy prowadzący agitację na rzecz komitetów wyborczych lub kandydatów nie mogą organizować loterii fantowych ani innego rodzaju gier losowych lub konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość rzeczy zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych. Za naruszenie tego zakazu grozi grzywna od 5000 do 50 000 zł.

Przykład:

Komitet wyborczy chce zorganizować imprezę połączoną z losowaniem nagród. Używa ?w odniesieniu do niej nazwy: konkurs z nagrodami. Trzeba jednak pamiętać, że zasady urządzania gier losowych ?określa ustawa z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych. Stanowi ona, że grami losowymi są gry o wygrane pieniężne ?lub rzeczowe, których wynik zależy w szczególności od przypadku, a warunki gry określa regulamin. Jeżeli dana impreza odpowiada takiej definicji gry losowej, jej organizator musi spełnić wymagania przewidziane w ustawie o grach hazardowych – niezależnie od tego, jaką ?nazwę nada organizowanej przez siebie imprezie. Należy także pamiętać, że k.w. zabrania organizowania przez komitety wyborcze gier losowych, ?w których wygranymi są nagrody pieniężne lub rzeczy o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych ?w celach reklamowych lub promocyjnych.

Przykład:

Kandydat startujący w wyborach chce zorganizować w związku z tym konkurs wiedzy o swojej partii, z nagrodami o znacznej wartości (komputery). Jest to zakazane. Za zorganizowanie takiej imprezy grozi grzywna ?od 5000 do 50 000 zł. W razie skazania za taki czyn sąd orzeknie dodatkowo przepadek wartościowych przedmiotów mających stanowić nagrody, choćby nie stanowiły własności sprawcy, a jeżeli orzeczenie przepadku tych przedmiotów nie będzie możliwe, sąd orzeknie obowiązek uiszczenia kwoty stanowiącej ich równowartość.

Wójt musi zapewnić odpowiednią liczbę miejsc przeznaczonych na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich komitetów wyborczych

Zakazane jest także podawanie oraz dostarczanie, w ramach prowadzonej agitacji, napojów alkoholowych:

Za naruszenie takiego zakazu grozi grzywna od 5000 do 50 000 złotych.

Przykład:

Na spotkaniu wyborczym ?będą dostępne różne rodzaje napojów, przy czym uczestnicy będą mogli wybierać je sami, korzystając z samoobsługowego stoiska. Organizator nie może dostarczyć im na takie spotkanie napojów alkoholowych. ?Zgodnie z definicją zawartą ?w ustawie z 26 października ?1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi napojem alkoholowym jest produkt przeznaczony do spożycia, zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5 proc. objętościowych alkoholu.

Materiały wyborcze

Materiałem wyborczym jest każdy pochodzący od komitetu wyborczego upubliczniony i utrwalony przekaz informacji mający związek z zarządzonymi wyborami. Materiały wyborcze powinny zawierać wyraźne oznaczenie komitetu wyborczego, od którego pochodzą. Zgodnie z wyjaśnieniami Państwowej Komisji Wyborczej z 22 września 2014 r. (nr ZKF-756-13/14) wykorzystywanie przez komitet wyborczy w takich materiałach wizerunków osób publicznych za ich zgodą (np. jako popierających kandydatów zgłaszanych przez ten komitet) nie narusza przepisów k.w., pod warunkiem że osoby te nie są kandydatami zgłaszanymi przez inny komitet wyborczy.

Umieszczanie przez dany komitet w materiałach wyborczych wizerunku kandydata zgłaszanego przez inny komitet stanowiłoby bowiem formę agitacji popierającej tego kandydata, co naruszałoby wyłączne prawo zgłaszającego go komitetu wyborczego do prowadzenia kampanii na jego rzecz.

Umieszczanie plakatów

Niezwłocznie po rozpoczęciu kampanii wyborczej wójt (burmistrz, prezydent miasta) ma obowiązek zapewnić na obszarze gminy odpowiednią liczbę miejsc przeznaczonych na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich komitetów wyborczych. Powinien także podać wykaz tych miejsc do publicznej wiadomości w zwyczajowo przyjęty sposób oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.

W k.w. zastrzeżono, że plakaty i hasła wyborcze mogą być umieszczane na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, a także urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych wyłącznie po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy danej nieruchomości, obiektu bądź urządzenia. Przy ustawianiu własnych urządzeń ogłoszeniowych w celu prowadzenia kampanii wyborczej trzeba stosować obowiązujące przepisy porządkowe.

Plakaty i hasła wyborcze należy umieszczać w taki sposób, aby można je było usunąć bez powodowania szkód. Policja lub straż gminna jest obowiązana usuwać na koszt komitetów wyborczych plakaty i hasła, których sposób umieszczenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo bezpieczeństwu mienia bądź bezpieczeństwu w ruchu drogowym.

Przykład:

Komitet wyborczy chce umieścić plakaty wyborcze w pasie drogowym (w tym na przystankach komunikacji publicznej). Zgodnie z dwoma wyrokami Wojewódzkiego ?Sądu Administracyjnego ?w Krakowie z 6 marca 2013 r. (sygn. III SA/Kr 669/12 ?oraz sygn. III SA/Kr 686/12) w takim przypadku trzeba ?pamiętać o obowiązku wynikającym z art. 110 § 1 k.w., zgodnie z którym na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych można umieszczać plakaty i hasła wyborcze tylko po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości, obiektu albo urządzenia.

Sąd uznał również, że umieszczenie plakatów wyborczych w pasie drogowym nie wymaga uzyskania zezwolenia zarządcy drogi na zajęcie pasa drogowego na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg, wydawanego w formie decyzji administracyjnej na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

Przykład:

Komitet wyborczy zamierza umieszczać plakaty i hasła wyborcze na witrynach sklepów. Potrzebuje na to zgody właścicieli lub zarządców tych nieruchomości. Przepisy ?nie precyzują w jakiej formie ?ma być wyrażona taka zgoda, ?ale dla celów dowodowych ?warto, aby była udzielona ?na piśmie. Za zainstalowanie haseł i plakatów bez zgody właściciela nieruchomości grozi grzywna. Plakaty i hasła wyborcze powinny ponadto zostać umieszczone w taki sposób, aby można je było usunąć bez powodowania szkody.

Pełnomocnicy wyborczy mają obowiązek usunąć plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia agitacji wyborczej w terminie 30 dni po dniu wyborów. W k.w. przewidziano, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) postanawia o usunięciu plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych nieusuniętych przez pełnomocników wyborczych w tym terminie, na ich koszt.

Nieprawdziwe informacje

Jeżeli rozpowszechniane materiały wyborcze, w szczególności plakaty, ulotki i hasła, a także wypowiedzi lub inne formy prowadzonej agitacji wyborczej, zawierają nieprawdziwe informacje, kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego może wnieść do sądu okręgowego wniosek o orzeczenie m.in.:

Sąd okręgowy rozpoznaje taki wniosek w ciągu 24 godzin w postępowaniu nieprocesowym. Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w ciągu 24 godzin zażalenie do sądu apelacyjnego, który rozpoznaje je również w ciągu 24 godzin. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie można wnieść skargi kasacyjnej i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.

Należy również pamiętać, że wykonanie uprawnień wynikających z k.w. nie ogranicza możliwości dochodzenia przez osoby pokrzywdzone lub poszkodowane uprawnień na podstawie przepisów innych ustaw, wobec osób, których działanie lub zaniechania w toku kampanii wyborczej naruszyło cudze dobra osobiste lub majątkowe.