Czy gmina może zakazać sprzedaży alkoholi na stacjach paliw? Ważny wyrok NSA

Od pewnego czasu toczy się ożywiona dyskusja, żeby państwo ograniczyło dostęp do wyskokowych trunków na stacjach benzynowych. Tymczasem jest to już możliwe i to bez żadnej interwencji ustawodawcy. Wystarczy odpowiednia uchwała samorządu, co już potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny (NSA).

Uchwała rady gminy a zakaz sprzedaży alkoholu

Ścieżki dla skutecznego wprowadzenia zakazu sprzedaży wysokoprocentowych trunków na stacjach benzynowych przetarł Toruń. To jego radni w lutym 2017 r. podjęli uchwałę o wprowadzeniu na lokalnych stacjach paliw stałego zakazu sprzedaży, podawania i spożywania alkoholi powyżej 4,5 proc. Wyjątkiem było piwo, a podstawą art. 14 ust. 6 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – tzw. antyalkoholowej. Jednocześnie z zakazu wyłączono lokale gastronomiczne usytuowane na terenie stacji, ale w odrębnych, wolnostojących budynkach przeznaczonych na gastronomię i hotelowo-gastronomicznych.

Czytaj więcej

Samorząd

Nocna prohibicja: kiedy można zakazać sprzedaży alkoholu

Ustawodawca ma obowiązek utrzymywania pewnego balansu pomiędzy wolnością obywateli, w której mieści się spożywanie alkoholu, a koniecznością jej ograniczenia, wynikającą z potrzeby ochrony społeczeństwa.

Uchwała nie spodobała się dwóm właścicielom stacji, którym udało się skutecznie zaskarżyć ją do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy (WSA). Unieważniając uchwałę, nie kwestionował, że na podstawie art. 14 ust. 6 ustawy rada może wprowadzić stały lub czasowy zakaz w innych niewymienionych miejscach, obiektach lub na określonych obszarach gminy, ze względu na ich charakter.

WSA uznał jednak, że radni Torunia, wprowadzając ogólny zakaz sprzedaży i podawania napojów alkoholowych na terenie wszystkich stacji, wykroczyli poza upoważnienie ustawowe. A kreowanie takich generalnych zakazów należy wyłącznie do ustawodawcy. Swoim działaniem naruszyli też konstytucyjną zasadę równości.

Toruń nie złożył broni. Wyrok WSA zaskarżył, a do tego sięgnął po inne rozwiązanie. W czerwcu 2018 r. radni podjęli kolejną uchwałę, tym razem w sprawie zasad usytuowania miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych na terenie miasta, czyli z art. 12 ust. 3 ustawy. Efekt był podobny, bo z ujętej opisowo uchwały znów wynikało, że punkty sprzedaży mocniejszych alkoholi nie mogą być usytuowane na terenie samych stacji paliwowych oraz gazowych. WSA zielonego światła na takie rozwiązanie też nie dał.

Ostatecznie jednak Toruń najważniejszą batalię o zakaz wygrał przed NSA. Sąd uznał, że wprowadzając całkowity zakaz sprzedaży mocnych napojów wyskokowych na stacjach benzynowych, nie przekroczył upoważnienia z art. 14 ust. 6 ustawy antyalkoholowej.

Zdaniem NSA sporny zakaz nie jest ani nadmiernie rygorystyczny, ani zbyt ogólny zastrzeżony tylko dla ustawodawcy. Nie miał też wątpliwości, że stacje benzynowe, z uwagi na charakter tych miejsc, całodobową dostępność siedem dni w tygodniu oraz rozbudowaną sieć, w istotny sposób przyczyniają się do podniesienia poziomu dostępności alkoholu. A to wymaga działań zapobiegawczych, należących do ustawowo określonych obowiązków każdej jednostki samorządu terytorialnego (sygn. akt II GSK 1389/18).

Stacje paliw bez mocnych alkoholi

Drugie podejście Torunia do zakazu okazało się za to klęską. Oddalając w tym tygodniu jego skargę kasacyjną, NSA uznał, że uchwała dotycząca zasad usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu naruszała przepisy. Rada, posługując się opisem, przekroczyła upoważnienie z art. 12 ust. 3 ustawy antyalkoholowej. NSA zauważył, że jeśli chodzi o zasady usytuowania miejsc sprzedaży i podawania alkoholu zawsze w orzecznictwie akcentuje się punkt odniesienia, czyli miejsca, które mają podlegać ochronie. I owszem, kryterium odległości w tym przypadku ma charakter pomocniczy.

Jednak nie kwestionując możliwości opisowego ustalenia takich miejsc, w spornym przypadku rada w ogóle nie odnosi się do punktu odniesienia. Jak bowiem tłumaczył sędzia NSA Wojciech Kręcisz, sporna uchwała nie odnosi się do żadnego z miejsc, które ochronie w świetle ustawy powinny by podlegać.

Uwadze sądu nie umknęło, że sporne rozwiązanie doprowadziło do wprowadzenia zakazu sprzedaży alkoholu na stacjach paliw. A podstawę do stanowienia tego rodzaju norm stanowi art. 14 ust. 6 ustawy, co NSA już potwierdził. To jednak różne podstawy i kompetencje.