– W konsekwencji rada nie mogła odmówić mieszkańcom przeprowadzenia referendum, powołując się na negatywne skutki podziału gminy – uzasadniała sędzia Masternak-Kubiak. – Oznacza to, że podejmując uchwałę, rada gminy Kamienica przekroczyła swoje kompetencje – dodała.
Zasady i tryb przeprowadzania referendum w gminie określa ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym. Zgodnie z jej przepisami referendum lokalne może zostać zorganizowane na wniosek mieszkańców. Z taką inicjatywą może wystąpić grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego.
Z wnioskiem o referendum może wystąpić także statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w jednostce samorządu terytorialnego. Takie prawo przysługuje też organizacji społecznej mającej osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.
– Z inicjatywą przeprowadzenia referendum w sprawie utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy wystąpić może jedynie grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy – wyjaśnia Stefan Płażek z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Aby referendum z inicjatywy mieszkańców doszło do skutku, konieczna jest uchwała rady gminy. Jak wynika z art. 17 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum, jeżeli wniosek mieszkańców spełnia wymogi ustawy oraz nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Co więcej, rada gminy (powiatu) lub sejmik województwa jest związany treścią wniosku mieszkańców.
Na uchwałę rady gminy (powiatu) lub sejmiku województwa odrzucającą wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum inicjatorowi przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
