Finanse samorządów: Zasady janosikowego do korekty

W pracach legislacyjnych nad przepisami dotyczącymi tzw. janosikowego o porozumienie będzie trudno. A jeśli negatywne skutki ich działania dla samorządów będą się pogłębiać, sprawą zajmie się Trybunał.

Podczas ostatniego posiedzenia Sejmu posłowie odrzucili sprawozdanie podkomisji nadzwyczajnej z prac nad nowelizacją tej części ustawy o dochodach samorządów, która dotyczy wpłat na subwencję wyrównawczą, tzw. janosikowe. Prace mogą być jednak kontynuowane.

Powrót do projektu

Za odrzuceniem byli nawet posłowie, którzy 24 lipca 2012 r. głosowali za przyjęciem sprawozdania podczas posiedzenia połączonych komisji: Samorządu Terytorialnego i Finansów Publicznych. Teraz twierdzą, iż projekt nowelizacji się zdezaktualizował i należy rozpatrzyć go jeszcze raz.

– Dlaczego jednak prace po 24 lipca zamarły i nawet wyrok TK z 31 stycznia 2013 r. nie zdołał ich uruchomić, tego nikt nie wie. Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej wróciła do sprawy, dopiero gdy samorządowcy z województwa mazowieckiego wnieśli kolejne zmiany do projektu obywatelskiego.

Tylko 400 mln zł

Proponują w nim m.in. dalsze złagodzenie wpłat, tak aby w 2014 r. żaden samorząd nie wpłacił na rzecz janosikowego więcej niż 400 mln zł. Pozostałą kwotę (gdyby wpłaty okazały się wyższe) samorządy musiałyby spłacić do końca czerwca 2024 roku.

Na razie w  przepisach dotyczących janosikowego mogłyby się pojawić jedynie kryteria podziału rezerwy subwencji, do których opracowania zobowiązał ministra finansów Trybunał Konstytucyjny. Minister je przygotował, ale Rada Legislacyjna przy prezesie Rady Ministrów uznała, że nie spełniają wymagań orzeczenia Trybunału.

– Pozostały one niesparametryzowane – oświadczyła prof. dr Elżbieta Kornberger-Sokołowska, członek Rady Legislacyjnej. Trybunał Konstytucyjny przyznał też, iż janosikowe ma wady, które mogą w przyszłości prowadzić do naruszenia zasady adekwatności.

Gdy biedny rujnuje bogatego

Sędziowie dostrzegli, iż dane, które stanowią podstawę określenia obowiązku wpłat, mogą się dezaktualizować, zwłaszcza wobec zmieniającej się koniunktury gospodarczej. Dlatego  podkreślili, że obowiązujący mechanizm nie jest jedynym z możliwych modeli wyrównania poziomego jednostek samorządowych. Dopuszczalne jest przyjęcie przez ustawodawcę innych spełniających w większym stopniu oczekiwania samorządów. Zasugerowali więc możliwość pewnej korekty w okresie dekoniunktury.

Prof. dr Elżbieta Kornberger-Sokołowska zwróciła uwagę na jeszcze inną możliwość: określania wpłat na podstawie bieżących danych, a nie sprzed dwóch lat, ponieważ  samorządy przekazują już sprawozdania w systemie elektronicznym.

– Dziś zamożna jednostka po wpłacie na subwencję wyrównawczą spada często do  grupy „biednych" samorządów. Dlatego trzeba rozważyć taką koncepcję subwencji, aby wspomaganie biedniejszych uwzględniało obniżenie dochodów czy to z racji zmian systemowych, czy też dekoniunktury gospodarczej – dodała.

Rząd woli stare

Ministerstwo Finansów upiera się przy obecnym kształcie ustawy, chociaż ustami wiceminister Hanny Majszczyk mglisto zadeklarowało współpracę przy zmianie algorytmu janosikowego w przyszłości.