Dotacje unijne: Minister może płacić za błąd urzędnika

Rzecznik Komisji Europejskiej ds. rolnictwa Roger Waite powiedział, że audyt wykazał, iż polskie władze nie sprawdziły otrzymanych od niskotowarowych rolników informacji, takich jak rozmiar gospodarstwa czy pogłowie, a czasem nawet o to w ogóle nie pytały. Chodzi tu o pomoc, której udzielano w latach 2007–2010 r.

Rząd z opozycją przerzucają się odpowiedzialnością za to, że teraz KE żąda zwrotu 79,9 mln euro dotacji na rozwój obszarów wiejskich. Gdyby Polska musiała je oddać – czy zapłacą za to urzędnicy?

„Cywilny" prokurator

Jedno jest pewne: prokuratura nie może być bezczynna i nie chodzi o kwestie karne, ale odpowiedzialność odszkodowawczą (cywilną). Od 17 maja 2011 r. jej „cywilne" obowiązki są zwiększone ustawą o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy za rażące naruszenie prawa, za szkody wyrządzone Skarbowi Państwa bądź samorządowi przy wykonywaniu władzy publicznej (patrz ramka).

Ustawa ta ma jednak głównie zastosowanie do szkód wyrządzonych obywatelom (spółkom). W razie wypłaty odszkodowania kierownik danej instytucji występuje do prokuratora (okręgowego) o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia przesłanek uzasadniających wytoczenie urzędnikowi sprawy o odszkodowanie (jeśli nie zapłaci go dobrowolnie).

– Ta nowa procedura to droga przez mękę, bo konieczna jest wcześniejsza wypłata odszkodowania za szkodę wyrządzoną z rażącym naruszeniem prawa, dodatkowo odpowiedzialność ta musi być określana przez sąd – ocenia adwokat Andrzej Michałowski.

Ustawa ta ma ponadto zastosowanie (art. 16) do działań i zaniechań, które nastąpiły po dniu jej wejścia w życie, a więc po 17 maja 2011 r., ale zarzuty KE dotyczą zarówno wydania rozporządzenia w 2002 r., jak i braku nadzoru, a ten mógł trwać po maju 2011 r.

Co więcej, w sprawach nieuregulowanych w nowej ustawie do odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy, także tych starszych, stosuje się kodeks cywilny (art. 415) oraz kodeks pracy.

Szkoda i odszkodowanie

Zgodnie z art. 114 kodeksu pracy pracownik (a tego statusu nie można odmówić nawet ministrowi), który wskutek nienależytego wykonania obowiązków wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną, a jeśli wyrządziło ją kilku pracowników – za część. Takie odszkodowanie nie może przewyższać trzech pensji. Jeśli jednak pracownik wyrządził szkodę umyślnie (może być to też w formie godzenia się na nią – tzw. zamiar ewentualny), jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości. Oczywiście to skrajna sytuacja, trudna do wykazania.

Odpowiedzialność urzędników

Funkcjonariusz publiczny ponosi odpowiedzialność majątkową w razie łącznego zaistnienia następujących przesłanek:

na mocy prawomocnego orzeczenia sądu zostało wypłacone odszkodowanie za szkodę wyrządzoną w trakcie wykonywania władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa;