- Rada gminy chce przyznać w statucie inicjatywę uchwałodawczą grupie 150 mieszkańców gminy. Czy można powiązać to uprawnienie z posiadaniem czynnego prawa wyborczego?
Tak. Przepisy ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) nie określają wszystkich podmiotów, którym może przysługiwać inicjatywa uchwałodawcza. W art. 30 ust. 2 pkt 1 u.s.g. wskazano tylko, że przygotowywanie projektów uchwał rady gminy należy do zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Zgodnie z art. 169 ust. 4 Konstytucji RP ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące. O ustroju gminy stanowi jej statut, określający organizację wewnętrzną i tryb pracy organów gminy (art. 3 ust. 1 i art. 22 ust. 1 u.s.g.). W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 listopada 2013 r. (sygn. II OSK 1887/13, ONSAiWSA 2015/3/52) przyjęto, że przyznanie grupom mieszkańców inicjatywy uchwałodawczej, przy braku przepisów regulujących tę kwestię oraz w świetle wykładni systemowej u.s.g. i wspólnotowego charakteru jednostek samorządu terytorialnego, mieści się w granicach obowiązującego prawa. W wyroku tym uprawnienie do przyznania inicjatywy uchwałodawczej grupie mieszkańców powiązano z definicją wspólnoty samorządowej, zawartą w art. 1 ust. 1 u.s.g. Zgodnie z tym przepisem wspólnotę samorządową tworzą mieszkańcy gminy. Ten korporacyjny charakter samorządu pozwala na przyznanie inicjatywy uchwałodawczej tworzącej go społeczności. Stanowisko to potwierdzają również inne orzeczenia. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 14 maja 2013 r. (sygn. II SA/Ol 196/13, LEX nr 1316820) stwierdzono, że przyznanie inicjatywy uchwałodawczej grupie osób stanowiącej co najmniej 1% mieszkańców posiadających czynne prawo wyborcze, obliczone na 31 grudnia ubiegłego roku, nie narusza żadnego z przepisów u.s.g., Konstytucji, czy innego aktu normatywnego. Kompetencja dla inicjatywy obywatelskiej pozostaje bowiem „w granicach prawa" z art. 169 ust. 4 Konstytucji, rozumianego jako generalne uprawnienie do kształtowania treści statutu. Podkreślono także, że przyznanie inicjatywy uchwałodawczej grupie mieszkańców nie ogranicza uprawnień radnych czy rady, gdyż przedłożenie takiego projektu uchwały nie skutkuje obowiązkiem jej przyjęcia, lecz tylko rozpoznania, jak każdej inicjatywy.
Zgodnie z art. 18 § 1 Kodeksu wyborczego osoby stale zamieszkałe na obszarze gminy, którym przysługuje prawo wybierania, są objęte stałym rejestrem wyborców. Uzależnienie możliwości skorzystania z inicjatywy uchwałodawczej od udzielenia poparcia przez określoną grupę osób posiadających czynne prawo wyborcze uznano za prawidłowe m.in. w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 6 października 2016 r. (sygn. II SA/Go 705/16, LEX nr 2151022). W wyroku WSA w Olsztynie z 23 stycznia 2014 r. (sygn. II SA/Ol 535/13, LEX nr 1424360) zwrócono uwagę, że w sytuacji, gdy lokalny prawodawca zdecydował się przyznać prawo inicjatywy uchwałodawczej określonej grupie mieszkańców, to projekt tej konkretnie grupy powinien wszczynać postępowanie w sprawie tego projektu. Przebieg tego postępowania - poza uwzględnieniem właściwych cech, charakterystycznych dla podmiotu inicjującego postępowanie, jak np. reprezentacja, czy sprawdzenie posiadania czynnego prawa wyborczego przez osoby podpisujące projekt –nie powinien odbiegać zasadniczo od procedury nadania biegu projektom uchwał przygotowanych przez pozostałe uprawnione podmioty (por. także wyrok NSA z 23 maja 2014 r., sygn. II OSK 1009/14, LEX nr 1579431). ?
—Anna Puszkarska, radca prawny
podstawa prawna: art. 169 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU z 1997 r. nr 78, poz. 483 ze zm.)
