Częste zmiany ministra źle służą Temidzie

Niski poziom zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości, rosnący wpływ spraw i najczęstsza w rządzie rotacja na fotelu ministra sprawiedliwości – takie wnioski płyną z najnowszego raportu przygotowanego przez Forum Obywatelskiego Rozwoju – fundacja Leszka Balcerowicza.

– Zdecydowaliśmy się na przygotowanie raportu na fali podsumowań wielu dziedzin, jakie się w tym roku odbywają – tłumaczy „Rz” Dawid Sześciło z FOR. I dodaje, że wymiar sprawiedliwości od lat boryka się z kłopotami, warto się więc przyjrzeć, kto się do nich przyczynił i jak się ich pozbyć.

Zaniepokojenia obecną sytuacją nie kryją też sędziowie: trzeba ograniczyć właściwość sądów – apelują. To ich zdaniem lekarstwo na zbyt długie procesy i przemęczenie sędziów.

[srodtytul]500 procent więcej[/srodtytul]

W raporcie podsumowano minionych 20 lat w wymiarze sprawiedliwości. Pod lupę wzięto sądy i prokuratury. Dane nie napawają optymizmem. Liczba spraw wpływających do sądów w Polsce wzrosła o 500 proc.

– Zbyt rozbudowana właściwość to przyczyna całego zła – twierdzi sędzia Irena Kamińska ze Stowarzyszenia Sędziów Themis. Przypomina, że od lat nieustannie dokładano sędziom obowiązków, nie zapewniając warunków do ich wykonywania.

Sędzia Kamińska nie zgadza się z argumentem, że w ten sposób zapewniane jest prawo do sądu.

– Czy prawo do sądu polega na tym, że obywatel czeka na wyrok latami? – pyta. Postuluje, by rozpocząć dyskusję nad rozdzieleniem pojęć „ochrona prawna” i „wymiar sprawiedliwości”. Ten drugi musi pozostać w sądzie, ochrona prawna – nie.

O tym, że z roku na rok sędziom przybywa spraw, mają świadczyć statystyki. I tak, w 1989 r. było ich 1,9 mln; w 2004 r. – 13,26 mln, a w ostatnich latach 10,5 mln – 11,9 mln.

[srodtytul]W prokuraturze[/srodtytul]

Zgoła odmiennie przedstawiała się sytuacja w prokuraturze. Początkowo liczba spraw malała o ok. 1 mln rocznie. Tak było w latach 1991 – 1993. Kilka lat później urosła o ok. 1,7 mln spraw w ciągu roku. Reforma procedury karnej z 2007 r. spowodowała zaś gwałtowny ich spadek do ok. 1,2 mln w 2009 r.

Wraz z liczbą spraw w sądach rosły wydatki budżetowe na resort sprawiedliwości.

W 1991 r. budżet Ministerstwa Sprawiedliwości wynosił około 2,5 mld zł (po przeliczeniu w cenach z 2009 r.). W latach 1994 – 1995 ustabilizował się na poziomie ok. 3,8 mld zł, następnie w latach 1996 – 1999 utrzymywał się na poziomie 4,5 mld, by później zacząć rosnąć niemal nieprzerwanie.

[srodtytul]Większa kasa[/srodtytul]

Liczba sędziów rosła w sądach wolniej niż liczba spraw. Zwiększyła się bowiem o 300 proc.: z ok. 3,5 tys. do ponad 10 tys. W prokuraturze mimo okresowego spadku liczby spraw prokuratorów i asesorów od 1990 r. niemal nieprzerwanie przybywa. Na koniec 2009 r. było w niej zatrudnionych 5280 prokuratorów i 1017 asesorów.

[srodtytul]Gorący fotel[/srodtytul]

– Funkcja ministra sprawiedliwości to po 1989 r. jeden z najbardziej gorących foteli – mówi „Rz” Dawid Sześciło. I to właśnie, jego zdaniem, jest głównym powodem kiepskiej kondycji wymiaru sprawiedliwości.

– Nie ma jednej całościowej wizji, jak ma wyglądać wymiar sprawiedliwości na długie lata – tłumaczy. – I właśnie to przeszkadza jego reformowaniu.

Najdłużej urzędującym ministrem była Hanna Suchocka, ale nawet jej nie udało się przetrwać pełnej kadencji (utrzymała urząd przez trzy lata).

Powołany w październiku 2009 r. Krzysztof Kwiatkowski to już 18. szef resortu. Średnia długość urzędowania ministra to niespełna rok i dwa miesiące.

W raporcie przytoczono też najważniejsze osiągnięcia poszczególnych ministrów po 1989 r.

Tak np. za czasów Wiesława Chrzanowskiego powołano Krajową Radę Sądownictwa i sądy apelacyjne. Za czasów urzędowania Zbigniewa Dyki powołano prokuratury apelacyjne.

Leszek Kubicki z kolei powołał Prokuraturę Krajową, wprowadził do sądu referendarzy oraz utworzył Krajowy Rejestr Sądowy.

Zbigniewowi Ziobrze przypisano zaś w raporcie wzmocnienie nadzoru ministra nad prokuraturą oraz wzmocnienie kompetencji szefa Ministerstwa Sprawiedliwości wobec sądów.

[ramka]

[b]Komentuje Zbigniew Ćwiąkalski - minister sprawiedliwości (listopad 2007 – styczeń 2009)[/b]

Oczywiście, że taka całościowa wizja na 10 – 15 lat pomogłaby w skutecznym reformowaniu wymiaru sprawiedliwości.