Gabrel: Wyrok Trybunału jest dla nas trudny do zaakceptowania

W świetle przedstawionych okoliczności wyrok Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 21 października 2013 r. jest trudny do zaakceptowania.

Odnosząc się do omawianego orzeczenia z całym szacunkiem, nie sposób jednak pominąć okoliczności, iż nie tylko zmieniło ono wyrok Trybunału z 16 kwietnia 2012 r., odrzucając możliwość uznania, że władze Federacji Rosyjskiej dopuściły się nieludzkiego i poniżającego traktowania rodzin ofiar, ale również wydaje się kwestionować dotychczasową linię orzecznictwa trybunałów międzynarodowych w sprawach zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Jest bowiem bezsporne, iż Główna Prokuratura Wojskowa Federacji Rosyjskiej śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej prowadziła jeszcze przez 6 lat po ratyfikowaniu przez FR europejskiej konwencji praw człowieka. W tym okresie FR była już związana postanowieniami konwencji, a jednocześnie był to okres wystarczający do konwalidowania ewentualnych wcześniejszych uchybień, naruszających regulacje konwencyjne. Wydaje się zatem, że przynajmniej ten okres prowadzenia śledztwa jurysdykcji Trybunału winien podlegać.

Ponadto należałoby wspomnieć, że z wyroku Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze wynikała między innymi zasada, że nawet jeżeli państwo nie było w czasie II wojny światowej stroną IV konwencji haskiej i dołączonego do niej regulaminu ani też konwencji genewskiej, nie było ono zwolnione z obowiązku przestrzegania powszechnie obowiązujących zasad zwyczajowego prawa międzynarodowego, istniejących obok norm traktatowych; te ostatnie były w istocie jedynie spisanymi zasadami zwyczajowymi. W świetle ustalonych poglądów doktryny i orzecznictwa międzynarodowego, okoliczność, że określone państwo nie było stroną powołanych konwencji, nie wyłączała możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości sprawców – obywateli tego państwa. Konwencje te potwierdzały bowiem w formie pisemnej zasady uniwersalne, obowiązujące wszystkie narody cywilizowane. Normy zawarte w konwencjach haskiej i genewskiej dotyczące prawa wojennego należy więc uważać za zestawienie praw i zwyczajów wojennych obowiązujących powszechnie, niezależnie od formalnego uznania tychże konwencji przez poszczególne państwa. Zapisy zawarte w porozumieniu londyńskim z 8 sierpnia 1945 r. oraz statucie MTW legły następnie u podstaw tzw. zasad norymberskich, powszechnie akceptowanych do dzisiaj przez doktrynę i orzecznictwo prawa międzynarodowego.

Konstatując, tym bardziej z całą powagą należy stwierdzić, że państwo polskie staje po stronie pokrzywdzonych – ofiar zbrodni katyńskiej i do końca z pełną odpowiedzialnością i determinacją oceni prawnie i karnie mord w Katyniu i innych miejscach objętych sformułowaniem zbrodni katyńskiej decyzją procesową prokuratora Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Sprawa ta, jak możemy stwierdzić po orzeczeniu Trybunału, ma fundamentalne i zasadnicze znaczenie w dochodzeniu i ustalaniu prawdy. Prawdy jako wartości o znaczeniu materialno-procesowym ustalanym przez prokuratora, ale również prawdy w znaczeniu uniwersalnym jako wartości przynależnej każdemu człowiekowi – osobom najbliższym ofiarom katyńskim – pokrzywdzonym.

Dariusz GABREL dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu