Nagrywanie spraw sądowych czeka lifting

Strony postępowania mają  uzyskać dostęp do akt sprawy, w tym e-protokołów, przez internet. Ci zaś, którzy nie mają dostępu do sieci, lub osoby z określonymi dysfunkcjami będą dostawali odpisy papierowe. Zmiany te zawiera projekt noweli kodeksu postępowania cywilnego, którego pierwszym czytaniem zajmie się na tym posiedzeniu Sejm. Przygotowali go posłowie PO, ale w dużej części powiela on propozycje z wcześniejszego projektu rządowego.

Zmiany dotyczą więc tzw. protokołu elektronicznego, czyli wprowadzanego od dwóch lat systemu nagrywania rozpraw, który nie bez oporów obejmuje coraz więcej sal sadowych. Minister sprawiedliwości Marek Biernacki powiedział „Rz", że będzie nadal go rozwijał, nie wyklucza jednak, że stosowanie protokołu elektronicznego, czyli nagrywania, pozostawi do wyboru sądom.

Ma być lżej

Projekt uwzględnia uwagi sędziów i chyba oni będą jego głównym beneficjentem w tym sensie, że zmniejsza ich obciążenie. Sędziowie uzyskają możliwość niepisania (w sprawach nagrywanych) uzasadnienia i ograniczenia go do nagrania ustnego (uzasadnienie będzie jednak musiało być bardziej rozbudowane). Ma to być tzw. wygłaszanie uzasadnienia.

Stronie postępowania, która zażąda uzasadnienia, aby móc się odwołać, będzie doręczany wyrok wraz z transkrypcją, czyli przełożeniem na papier nagranego uzasadnienia. Co do samej transkrypcji, która jest pracochłonna i dość kosztowna, decyzja o jej przygotowaniu nie będzie podejmowana przez prezesa sądu (tak jest teraz), ale przez sędziego prowadzącego sprawę.

Więcej pisania, ?ale też więcej luzu

Wzrosnąć ma również rola protokołu skróconego, tj. protokołu pisemnego sporządzanego równolegle z nagrywaniem, tyle że zawierającego podstawowe kwestie raczej natury formalnej: kto bierze udział w rozprawie, jakie podejmowane są czynności bez protokołowania ich przebiegu, np. zeznań świadków, które  zabierają najwięcej czasu.

W zmienionym protokole będą mogły być zamieszczane także wyniki postępowania dowodowego, np. najważniejsze zeznania, oraz inne istotne okoliczności. Protokół skrócony, jak przyznano w uzasadnieniu projektu, będzie mógł obejmować taką samą treść  jak tradycyjny protokół pisemny. Jest to więc krok do tyłu, ale pożyteczny, gdyż zapoznanie się z pisemnym protokołem zajmie sędziemu znacznie mniej czasu niż  z elektronicznym.

– To był postulat sędziów. Chodziło o uelastycznienie protokołowania, dzięki temu np. najistotniejsze fragmenty zeznań zapisane w skróconym protokole będą mogły być zacytowane w wyroku – wskazuje Marcin Łochowski, sędzia cywilny z SO Warszawa-Praga.

– W pierwszej instancji nagrywanie jest wygodnym narzędziem dla sędziego, bo przyspiesza rozprawę, natomiast w  drugiej instancji wygodniejszy jest papierowy protokół – ocenia sędzia Łochowski, który prowadzi sprawy zarówno z nagrywaniem, jak i bez niego.

Nieco inaczej jest w drugiej instancji, a to jej dotyczy  propozycja likwidacji referatów, tj. sprawozdania o dotychczasowym przebiegu procesu, jeśli na sali nie będzie stron bądź nie sprzeciwią się sądowi i wyrażą zgodę na odstąpienie od referatu. O publiczności, studentach czy mediach na sali projekt milczy.

Naczelna Rada Adwokacka  poświęciła tej kwestii zaledwie jedno zdanie. Stwierdziła, że zmiana ta nie ma związku z głównym przedmiotem nowelizacji, choć wielu adwokatów, także na łamach „Rz", widziało  w niej naruszenie zasady jawności rozprawy.

Praktycy nie szczędzą uwag

Naczelna Rada Adwokacka ocenia jednak krytycznie wiele  proponowanych zmian, w szczególności nowe, wygłaszane uzasadnienie.