Czy i kiedy restrukturyzacja może się przydać firmom dotkniętym koronawirusem

Zgodnie z projektem ustawy o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców, który wpłynął do sejmu wraz z ustawą o przeciwdziałaniu skutkom COVID-19 w zależności od skali problemu oraz fazy działań naprawczych wsparcie może być udzielone w następujących formach:

- pomoc na ratowanie,

- tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne,

- pomoc na restrukturyzację.

Czytaj też: Koronawirus: restrukturyzacja firmy szansą na wyjście z kryzysu

Pomoc na ratowanie

Ma to być narzędzie wczesnego wsparcie przedsiębiorcy, zanim dojdzie do konieczności wdrożenia działań restrukturyzacyjnym. Ten instrument pozwoli przedsiębiorcy w szybki sposób pozyskać środki pieniężne na czas niezbędny do opracowania właściwych działań naprawczych. Będzie to więc doraźne ratowanie bieżącej płynności do czasu wdrożenia dalej idących działań lub podjęcia decyzji o likwidacji.

Pomoc na ratowanie zawsze ma mieć postać pożyczki. Wysokość wnioskowanej pożyczki limitowana będzie kwotą niezbędną do utrzymania we wnioskowanym okresie podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorcy. Szczegółowy wzór pozwalający wyliczyć wysokość maksymalnej pożyczki zawarto w art. 15 ust. 2 projektu ustawy.

Co ważne, przedsiębiorca ubiegający się o pożyczkę będzie musiał przedstawić narzędzia zabezpieczenia jej zwrotu i właśnie w tym – jak się wydaje – może tkwić największy problem z dostępnością tego wsparcia, zwłaszcza jeśli przedsiębiorca nie operuje majątkiem trwałym. Jako formy zabezpieczenia wymienia się zarówno tzw. zabezpieczenia twarde (hipoteka, zastaw, cesja należności), jak i dostępne dla każdego przedsiębiorcy formy zabezpieczeń w postaci dobrowolnego poddania się egzekucji czy wystawienia weksla własnego in blanco. O ile MS/ARP podejdą liberalnie do dwóch ostatnich ww. form zabezpieczeń, to oferowana pomoc rzeczywiście może przynieść pożądany efekt.

Pożyczka będzie udzielana na stosunkowo krótki okres, bo tylko na sześć miesięcy. Po upływie tego terminu, należy ją zwrócić, chyba że złożono wniosek o którąś z dwóch dalej idących form wsparcia (tymczasowe wsparcie na restrukturyzację lub pomoc na restrukturyzację – o czym poniżej). Brak terminowego zwrotu pożyczki oznaczał będzie wszczęcie egzekucji przez Skarb Państwa, w tym możliwość skorzystanie z ww. zabezpieczeń.

Tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne

Wg projektu ustawy ta forma wsparcia jest dedykowana przedsiębiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Co do zasady są to podmioty, które spełniają przesłankę przedsiębiorcy zagrożonego niewypłacalnością w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo restrukturyzacyjne lub przedsiębiorcy niewypłacalnego w rozumieniu art. 11 ustawy – Prawo upadłościowe. Ten środek pomocowy wdrażany ma być w celu umożliwienia przedsiębiorcy prowadzenia działalności gospodarczej przez czas niezbędny do wdrożenia działań restrukturyzacyjnych mających na celu przywrócenie długookresowej zdolności do konkurowania na rynku. Innymi słowy, tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne jest instrumentem dedykowanym przedsiębiorcom, którzy nie potrzebują długotrwałego i skomplikowanego pod względem działań procesu restrukturyzacji i wystarczające jest przeprowadzenie restrukturyzacji na mniejszą skalę. Przykładowo, z pomocy w tym zakresie będzie mógł skorzystać przedsiębiorca przygotowujący dopiero wstępny plan restrukturyzacyjny w rozumieniu przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

Procedura uzyskania tymczasowego wsparcia restrukturyzacyjnego jest jednak bardziej sformalizowana niż „Pomoc na ratowanie". Ponadto uwarunkowana jest wdrożeniem przez przedsiębiorcę uproszczonego planu restrukturyzacji, a następnie zasadniczego planu restrukturyzacji. Obydwa dokumenty przygotowuje przedsiębiorca, a następnie zatwierdza je minister właściwy do spraw gospodarki lub ARP.

Tymczasowe wsparcie na restrukturyzację ma polegać na udzielaniu pożyczki. Pożyczka będzie udzielana w wysokości niezbędnej do kontynuowania działalności w okresie na jaki udzielono wsparcia (jej wysokość i planowane przeznaczenie należy podać już we wniosku pomocowym). Tak jak w przypadku "Pomocy na ratowanie", przedsiębiorca ubiegający się i pożyczkę musi zapewnić zabezpieczenie jej zwrotu. Termin zwrotu pożyczki wynosi 18 miesięcy, jednak jest możliwość przedłużenia terminu zwrotu do dnia udzielenia "Pomocy na restrukturyzację", czyli do czasu wdrożenia jeszcze dalej idącego środka pomocowego.

Pomoc na restrukturyzację

Jest to najdalej idące narzędzie wsparcia przedsiębiorcy ze strony państwa wg projektowanych przepisów. W pewnym uproszczeniu, przyjąć można, że jest to wsparcie dedykowane przedsiębiorcom, którzy już znaleźli się w trudnej sytuacji ekonomicznej i wdrażają plan restrukturyzacyjny. Celem wsparcia jest z jednej strony niwelowanie negatywnych skutków społecznych kryzysu i zakłóceń na rynku, a z drugiej - zapobieganie upadłości i likwidacji przedsiębiorstw. Pomoc państwa ma więc doprowadzić do przywrócenia przedsiębiorcy zdolności do konkurowania na rynku, czyli jej zadaniem jest nie tyle doraźne poradzenie sobie z kryzysem i problemem płynności, co stanięcie na równe nogi i konkurowanie z innymi uczestnikami.

Przedsiębiorca ubiegający się o pomoc będzie musiał we wniosku do MR albo ARP przedstawić również „Plan B". Jest to tzw. „wiarygodny scenariusz alternatywny" obejmujący inne działania niż pomoc państwa, których wdrożenie jest wprawdzie możliwe, ale niewystarczające do osiągnięcia celu ustawy (czyli zapobieżenia trudnościom społecznym lub przezwyciężenia niedoskonałości rynku).

„Plan B" to przykładowo sprzedaż przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub poszczególnych aktywów w ramach postępowania likwidacyjnego lub postępowania upadłościowego. Ustawodawca wychodzi z założenia, że „Plan B" dla gospodarki i samego przedsiębiorcy jest mniej korzystny. Gdyby jednak okazało się inaczej, wówczas pomoc na restrukturyzację nie może być udzielona, ponieważ nie spowoduje osiągnięcia celów zapisanych w projekcie ustawy, a zatem lepsza dla rynku jest upadłość lub likwidacja.

„Pomoc na restrukturyzację" nie może być jedynym środkiem naprawy przedsiębiorstwa. Wsparcie to musi stanowić uzupełnienie wkładu własnego przedsiębiorcy znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Pojęcie wkładu własnego jest rozumiane szeroko i może mieć postać: środków własnych przedsiębiorcy (z wyłączeniem amortyzacji i planowanych zysków), środków od właścicieli lub spółek z grupy, wsparcia od wierzycieli lub innych środków uzyskania na rynku. Wkład własny musi wynieść co najmniej 50 proc. w całości kosztów restrukturyzacji (aczkolwiek przewidziano od tej reguły wyjątki).

Pomoc na restrukturyzację może być udzielana nie tylko w postaci pożyczki (jak to ma miejsce w przypadku dwóch wyżej o mówionych form wsparcia), ale również:

- objęcia akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym,

- objęcia obligacji,

- zmiany terminów spłaty pożyczki wobec podmiotu udzielającego pomocy na restrukturyzację,

- konwersji pożyczki, udzielonej jako pomoc na ratowanie lub jako tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne, na udziały lub akcje przedsiębiorcy,

- ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej.

Do wniosku o pomoc na restrukturyzację przedsiębiorca znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej będzie musiał załączyć plan restrukturyzacji, którego wdrożenie jest warunkiem uzyskania pomocy. Co istotne, plan nie może opierać się wyłącznie na restrukturyzacji zobowiązań, ani też przewidywać naprawę przedsiębiorstwa poprzez realizację nowych inwestycji, z wyjątkiem inwestycji niezbędnych do przywrócenia przedsiębiorcy długookresowej zdolności do konkurowania na rynku. Patrząc więc na plan restrukturyzacji przez pryzmat obowiązujących przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne, plan ten może być wdrożony przede wszystkim w postępowaniu sanacyjnym, którego istotna polega nie tylko na restrukturyzacji zobowiązań w drodze zawarcia układu z wierzycielami, ale i wdrożeniu tzw. działań sanacyjnych, czyli reorganizacji przedsiębiorstwa. Nie oznacza to, że o pomoc na restrukturyzację można ubiegać się wyłącznie przedsiębiorca w sanacji. W postępowaniu układowym czy przyspieszonym postępowaniu układowym jak najbardziej jest to również dopuszczalne, ale wymaga przewidzenia w planie działań nie tylko zmierzających do zawarcia układu z wierzycielami, ale też dalej idących zmian w tkance przedsiębiorstwa, np. wdrożenia w fazie wykonania układu środków restrukturyzacji majątkowej, finansowej, organizacyjnej, zatrudnienia lub mającej na celu modernizację lub racjonalizację produkcji.

zdaniem autora

Bartosz Sierakowski, radca prawny w Kancelarii Zimmerman i Wspólnicy sp.k., kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny w Zimmerman Filipiak Restrukturyzacja S.A.

Reasumując, procedowane przez Sejm zmiany legislacyjne zasługują na aprobatę i nie ma wątpliwości, że w obecnych czasach są konieczne, co absolutnie nie oznacza, że wystarczające. Niemniej, z uwagi na szczególny charakter tych przepisów (wsparcie finansowe w sytuacji kryzysowej) sukces ustawy zależy nie tyle od jej treści, co od rzeczywistej puli środków jakie państwo zamierza przeznaczyć na jej wdrożenie oraz sprawności procedur. Co do tego drugiego elementu, pamiętać należy, że problem płynności ma tę cechę, że bardzo szybko infekuje i rujnuje całe przedsiębiorstwo. Zatem urzędnicy MR/ARP winni bardzo szybko rozpatrywać wnioski pomocowe przedsiębiorców, a jeśli to nie zostanie zapewnione – środki budżetowe po prostu zostaną zmarnowane, ponieważ nie ma sensu ratować biznesu, który już „na wejściu" spełnia przesłankę likwidacji.

Przyspieszenie działań legislacyjnych dzięki COVID-19

Już ponad trzy lata temu (a dokładnie 29 sierpnia 2016 r.) Komisja Europejska wydała decyzję mocą, której zatwierdziła przedstawiony przez Polskę program pomocowy dedykowany przedsiębiorcom w kryzysie finansowym. W ten sposób na naszym gruncie krajowym zaakceptowano Politykę Nowej Szansy, o której mowa w dokumencie Komisji Europejskiej pt. „Wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji" (Dz.Urz. UE 2014/C 249/01).