Współwłasność małżeńska a współwłasność konkubentów

Często takie sytuacje partnerskie i majątkowe trwają latami, zaciemniając obraz relacji małżeńskich i konkubenckich. Narażają one na niebezpieczeństwo ekonomiczne zarówno małżonków, jak i partnerów, ponieważ w relacjach małżeńskich nadal trwają skutki wspólności małżeńskiej w postaci m.in. odpowiedzialności za długi.

Wszelkie nabywane przez konkubenta, pozostającego w związku małżeńskim, prawa majątkowe stanowią teoretycznie składnik majątku wspólnego małżonków.

Ważne!

Konkubent pozostający w związku małżeńskim podlega ustrojowi wspólności ustawowej.

Jedynym rozwiązaniem dla tego typu problemów jest ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej, a w przypadku nadzwyczajnej konieczności – również z datą wsteczną. Konkubinat  nie rodzi domniemania współwłasności ani takich skutków prawnomajątkowych między konkubentami jak między małżonkami. Kiedy zatem konkubenci nabywają prawo własności nieruchomości, już w akcie notarialnym zostają określone udziały im przysługujące.

Jednak na skutek istnienia nadal związku małżeńskiego, w którym panuje ustawowa wspólność małżeńska, nabywane przez małżonka-konkubenta przedmioty stają się jednocześnie składnikami dorobku małżonków.

Jest to niekorzystne dla drugiego z partnerów. Jednak jeszcze bardziej niekorzystna będzie dla niego sytuacja, kiedy, mimo partycypowania w kosztach nabywanych przedmiotów, małżonek – konkubent dokonywać będzie zakupu wyłącznie we własnym imieniu. Wtedy jego ewentualne roszczenia ograniczać się będą do zwrotu nakładów danego zakupu.

Możliwość ich uzyskania zależna byłaby od wyniku ewentualnego postępowania o podział majątku wspólnego oraz wiązałaby się z koniecznością wykazania samego faktu dokonania nakładów, jak i ich wysokości.

Sytuacja jest jeszcze bardziej skomplikowana, kiedy małżonek – konkubent wspólnie ze swym partnerem prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej. Załóżmy, że jego wkładem do spółki była  nieruchomość. Jeśli stanowi ona jednocześnie składnik majątku małżeńskiego, należy pamiętać o tym, że, np., do dokonania czynności prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, a także do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków wymagana jest zgoda drugiego małżonka.

Ważność umowy zawartej przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. W takiej sytuacji los przedsięwzięcia gospodarczego konkubentów zależy od woli drugiego małżonka (od potwierdzenia przez niego decyzji współmałżonka) w sytuacji, gdy on z przyczyn oczywistych może nie być skłonny do podejmowania działań na korzyść konkubentów.

Z kolei jednostronna czynność dokonana bez takiej zgody jest z gruntu nieważna. Konkubent-wspólnik pozostający w związku małżeńskim może swobodnie dysponować wyłącznie przedmiotami majątkowymi należącymi do swojego majątku odrębnego. Jakiekolwiek natomiast działania dotyczące składników majątku wspólnego powinny zostać poprzedzone ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego