Przedsiębiorczy rolnik nie zawsze traci prawo do tańszego ubezpieczenia

Mało kto jednak wie, że niekoniecznie straci on prawo do rolniczego ubezpieczenia, jeśli wykona zlecenie, dzieło czy nawet umowę o pracę. Nawet gdyby tak się stało, to powrót do KRUS przyjdzie mu dużo prościej niż przy prowadzeniu własnego biznesu. Rolnicze ubezpieczenie społeczne jest o wiele tańsze od tego w ZUS (chyba że ktoś dopiero uruchomił firmę i korzysta z ulgi w składkach). Nic więc dziwnego, że niejedna osoba prowadząca gospodarstwo rolne powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny produkcji rolnej woli płacić składki do KRUS.

Problem polega na tym, że zasadniczo KRUS przyjmuje tylko tych rolników, którzy nie są ubezpieczeni w ZUS. Tymczasem od każdej umowy o pracę, zlecenia czy z działalności gospodarczej składki płaci się właśnie do ZUS. Czyżby więc rolnik, który założy firmę, wykona zlecenie bądź podpisze umowę o pracę, tracił bezpowrotnie prawo do opłacania składek w KRUS? Niekoniecznie.

[srodtytul]Kiedy poza systemem[/srodtytul]

Od 1997 r. jest w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników przepis (art. 3a ust. 1), zgodnie z którym ubezpieczenie w KRUS „ustaje z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu” (oczywiście chodzi o ubezpieczenie w KRUS). Kiedy te okoliczności ustają? Otóż zasadą jest, że rolnik płaci składki do KRUS, pod warunkiem że:nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu (czyli nie jest ubezpieczony w ZUS) lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do zasiłku chorobowego ani do świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie przepisów o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Tak wynika z art. 7 ust. 1 oraz art. 16 ust. 3 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=263365]ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. w DzU z 1998 r. nr 7, poz. 25 ze zm., w skrócie ustawa o usr)[/link].

Innymi słowy, gdy na przykład rolnik zaczyna ubezpieczenie w ZUS, wówczas z końcem kwartału wypada z KRUS. Dlaczego z końcem kwartału? Ponieważ składki na ubezpieczenie społeczne rolnicy płacą zawsze za cały kwartał (np. za czwarty kwartał br. już do 31 października br.).

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Jan jest rolnikiem i płaci składki do KRUS. W październiku br. zawarł umowę o pracę. Tym samym od dnia nawiązania stosunku pracy pan Jan zaczyna być obowiązkowo ubezpieczony w ZUS. To powoduje, że jego ubezpieczenie w KRUS ustanie, ale nie od października br., tylko dopiero z końcem IV kwartału br.[/ramka]

[srodtytul]Czasami i w ZUS, i w KRUS[/srodtytul]

Co w takim razie w okresie, gdy trwa jeszcze ubezpieczenie w KRUS (skoro ustaje ono dopiero z końcem kwartału) i jednocześnie rolnik jest już ubezpieczony w ZUS (w naszym przykładzie jest to cały czwarty kwartał br.)? Otóż w tym czasie rolnik jest ubezpieczony podwójnie, tzn. i w ZUS, i w KRUS. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 23 lutego 2005 r. (III UK 213/2004): „Skoro ubezpieczenie z innego tytułu następuje z chwilą spełnienia warunków do objęcia tym ubezpieczeniem, może wystąpić sytuacja, że w niewielkim przedziale czasowym (do końca kwartału) okresy ubezpieczenia rolniczego pokrywają się z innym ubezpieczeniem. (...) Dlatego rolnik podejmujący zatrudnienie w trakcie kwartału następującego po okresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników podlega nadal temu ubezpieczeniu do końca kwartału. Po upływie tego kwartału, jeżeli zatrudnienie jest kontynuowane, rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje”.

To samo [b]SN orzekł 3 sierpnia 2006 r. (II UK 254/2005)[/b]. O tym że nie jest to sytuacja niezgodna z konstytucją, przekonuje [b]wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 czerwca 2004 r. (P4/03)[/b].

[srodtytul]Co potem[/srodtytul]

Powstaje pytanie: co z ubezpieczeniem rolnika, gdy minie kwartał i ustanie ubezpieczenie w KRUS? Wszystko zależy od tego, czy kontynuuje on zatrudnienie, od którego musi płacić składki do ZUS. Jeżeli umowa (o pracę lub zlecenie) trwa nadal, to rolnik nadal jest z tego tytułu ubezpieczony w ZUS.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Jan z przykładu 1. będzie w 2008 r. nadal zatrudniony na umowę o pracę. Od 1 stycznia 2008 r. będzie więc nadal ubezpieczony w ZUS z tytułu umowy o pracę.[/ramka]

Jeśli natomiast skończy się zatrudnienie, z tytułu którego rolnik musiał płacić składki do ZUS, to – jeżeli tylko nie będzie miał innego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia w ZUS – wróci do KRUS. Dzieje się tak z prostej przyczyny: rolnik nie ma już tytułu (zatrudnienia), który powodowałby obowiązek jego ubezpieczenia w ZUS. Rolnik musi tylko pamiętać o tym, by w ciągu 14 dni, nie czekając na wezwanie, złożyć w terenowej placówce KRUS zgłoszenie do ubezpieczenia.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Tomasz jest rolnikiem i jednocześnie podpisał umowę o pracę na czas określony. Stosunek pracy rozpoczął się 5 października br. i wygaśnie 31 grudnia 2007 r. Przez cały czwarty kwartał 2007 r., tzn. od 5 października do 31 grudnia 2007 r., pan Tomasz będzie ubezpieczony zarówno w ZUS, jak i w KRUS. Ponieważ stosunek pracy ustanie z końcem 2007 r., więc od 1 stycznia 2008 r. pan Tomasz będzie ubezpieczony tylko w KRUS. W tym celu musi wypełnić i złożyć druk „Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego rolników”. Ale nawet gdyby zapomniał to zrobić, nie ominie go obowiązek opłacenia składek.[/ramka]

[b]Pamiętaj: Każde objęcie rolniczym ubezpieczeniem, jak i ustanie tego ubezpieczenia jest potwierdzane decyzją prezesa KRUS lub decyzją wydaną z jego upoważnienia.[/b] Jeżeli rolnik nie zgłosi się w terminie do ubezpieczenia, wówczas decyzja o podleganiu ubezpieczeniu zostanie wydana z urzędu.

[srodtytul]ZLECENIE WYŁĄCZA Z KRUS, DZIEŁO NICZEGO NIE ZMIENIA[/srodtytul]

Z zatrudnieniem na podstawie umowy-zlecenia jest tak samo jak z pracą. Gdy rolnik wykonuje zlecenie i z tego tytułu płaci składki do ZUS, wówczas ustaje jego ubezpieczenie w KRUS (oczywiście dopiero z końcem kwartału). Inaczej jest natomiast, gdy rolnik podejmie się wykonania dzieła, np. namaluje obraz, napisze książkę. Może się zdarzyć tak, że na skutek powtarzającego się co pewien czas dodatkowego zatrudnienia (czy to na podstawie umowy o pracę, czy to umowy-zlecenia) rolnik będzie na przemian tracił i odzyskiwał prawo do ubezpieczenia w KRUS.

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pan Wojciech jest rolnikiem. Jednocześnie zawarł 10 października umowę-zlecenie. Zlecenie wykona do końca grudnia 2007 r. W czwartym kwartale br. będzie więc ubezpieczony podwójnie: w KRUS z tego tytułu, że jest rolnikiem, i w ZUS z tytułu wykonywania umowy-zlecenia. Od 1 stycznia 2008 r. pan Wojciech:– będzie ubezpieczony tylko w KRUS, jeżeli nie będzie kontynuował zlecenia i jednocześnie nie pojawi się u niego inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS,– będzie ubezpieczony tylko w ZUS, jeżeli będzie kontynuował zlecenie lub inną umowę zawartą przed 31 grudnia 2007 r. powodującą obowiązek ubezpieczenia w ZUS. Po jej zakończeniu rolnik wróci do ubezpieczenia w KRUS, chyba że podjąłby inne zatrudnienie, od którego trzeba płacić składki do ZUS.[/ramka]

[ramka][b]Przykład 5[/b]

Pan Roman jest rolnikiem. 1 lutego 2007 r. zawarł umowę-zlecenie i zaczął ją wykonywać. Umowa ta wygasła 30 czerwca 2007 r. Z tego tytułu w pierwszym kwartale 2007 r. pan Roman był podwójnie ubezpieczony: w KRUS i w ZUS. W drugim kwartale 2007 r. pan Roman płacił obowiązkowo już tylko składki do ZUS. Ponieważ po 30 czerwca 2007 r. nie kontynuował zatrudnienia, od którego musiałby mieć odprowadzane składki do ZUS, więc od 1 lipca 2007 r. wrócił do KRUS. Następnie zawarł umowę o pracę na czas określony, od 1 października 2007 r. do 31 stycznia 2008 r. Tym samym przez cały czwarty kwartał 2007 r. znowu jest ubezpieczony tylko w ZUS. A co z ubezpieczeniem w styczniu 2008 r.? Ponieważ w tym miesiącu pan Roman będzie jeszcze zatrudniony na podstawie umowy o pracę, więc za ten miesiąc jego pracodawca odprowadzi jeszcze składki do ZUS. Niezależnie od tego jednak pan Roman będzie musiał zapłacić składkę do KRUS za cały pierwszy kwartał 2008 r. (musi to zrobić do końca stycznia 2008 r.).[/ramka]

Taki schemat ubezpieczenia potwierdzają wyjaśnienia KRUS ([link=http://www.krus.gov.pl]www.krus.gov.pl[/link]): „Obowiązek podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników istnieje również w okresie przerwy w podleganiu innemu ubezpieczeniu społecznemu (np. pomiędzy ustaniem zatrudnienia a jego ponownym podjęciem), bez względu na jej przyczynę i czas jej trwania. W takiej sytuacji, bez względu na faktyczny okres spełniania warunków do podlegania ubezpieczeniu w danym kwartale, obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników będzie istniał za cały kwartał”.Nic nie zmienia się w ubezpieczeniu społecznym rolnika, który wykona umowę o dzieło. Wszystko z tego powodu, że od umowy o dzieło nie odprowadza się składek do ZUS (wyjątek dotyczy sytuacji, gdy dzieło wykona pracownik na rzecz swego pracodawcy, ale to już zupełnie odrębny temat). Skoro zatem, wykonując umowę o dzieło, rolnik nie podlega z tego tytułu innemu ubezpieczeniu społecznemu, więc nadal pozostaje objęty ubezpieczeniami w KRUS.

[srodtytul]Zlecenie dla studenta[/srodtytul]

Tak samo niczego nie zmienia wykonanie zlecenia przez rolnika, który jest studentem i nie ukończył jeszcze 26 lat. W takim wypadku od umowy-zlecenia – identycznie jak od umowy o dzieło – nie płaci się składek do ZUS. Tym samym aktualne pozostaje ubezpieczenie w KRUS.

[srodtytul]OTWIERAJĄCY WŁASNĄ FIRMĘ POZOSTAJE W KRUS DO KOŃCA KWARTAŁU[/srodtytul]

Inaczej niż z zatrudnieniem na umowę o pracę lub zlecenie jest w sytuacji, gdy w trakcie danego kwartału rolnik uruchomi własną firmę. Wówczas do końca tego kwartału rolnik pozostaje ubezpieczony w KRUS i nie płaci jeszcze składek do ZUS z tytułu prowadzenia firmy. Nie ma tu więc podwójnego ubezpieczenia (w KRUS i w ZUS), z jakim mamy do czynienia, gdy rolnik wykonuje równolegle umowę o pracę czy umowę-zlecenie.

A co dzieje się z końcem kwartału, za który rolnik opłacił składki do KRUS? Otóż rolnik:nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeżeli prowadząc firmę spełnia warunki przewidziane w art. 5a ustawy o usr, lub przestaje być ubezpieczony w KRUS i zaczyna płacić składki do ZUS z tytułu pozarolniczej działalności (bo nie spełnia warunków z art. 5a ustawy o usr), lub nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeżeli przed upływem tego kwartału zaprzestanie w sposób – jak mówi ustawa – trwały lub okresowy prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 5a ust. 6 ustawy o usr).

[srodtytul]Co zrobić, żeby zostać w KRUS[/srodtytul]