Kto może mieć dostęp do informacji niejawnych

Informacje niejawne to takie, których nieuprawnione ujawnienie mogłoby wyrządzić szkody państwu polskiemu. Nie tylko zagrozić jego niepodległości czy suwerenności, ale także narazić na szwank np. interesy gospodarcze państwa. Dlatego są one szczególnie chronione i nie każdy może uzyskać do nich dostęp.

Informacje niejawne klasyfikuje się według stopnia ich ochrony na: „zastrzeżone", „poufne", „tajne" oraz „ściśle tajne". Informacje o najdonioślejszym dla państwa znaczeniu klasyfikuje się jako „ściśle tajne". Te, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby najmniejsze szkody, opatruje się klauzulą „zastrzeżone".

Informacje niejawne przetwarzane są przede wszystkim przez organy administracji publicznej i obsługujące je urzędy. Zajmuje się tym zarówno administracja rządowa (ministerstwa, urzędy wojewódzkie), jak i samorządowa (urzędy marszałkowskie, starostwa powiatowe, urzędy gmin).

Wymagane dokumenty

Podstawowym aktem, który określa zasady i organizację systemu ochrony informacji niejawnych, jest ustawa z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (DzU z 2010 r. nr 182, poz. 1228, dalej: ustawa). Jej przepisy obowiązują od 2 stycznia 2011 r.

Jak mówią jej przepisy, żeby pracować z dokumentami opatrzonymi klauzulą „zastrzeżone", wystarczy legitymować się pisemnym upoważnieniem wystawionym przez szefa. Dostęp do informacji oznaczonej wyższą klauzulą („ściśle tajne", „tajne", „poufne") uzależniony jest od poświadczenia bezpieczeństwa odpowiedniej kategorii. Ponadto obligatoryjnym warunkiem dopuszczenia do pracy lub pełnienia służby na stanowiskach związanych z dostępem do informacji niejawnych wszystkich kategorii jest odbycie szkolenia.

Poświadczenie bezpieczeństwa może być wymagane również przy obsadzaniu stanowisk w policji, wojsku, sądach i trybunałach. A także w organach kontroli państwowej (np. NIK) i instytucjach finansowych (NBP). Informacje niejawne są przetwarzane również przez służby (Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Biuro Ochrony Rządu, Służba Więzienna czy Straż Graniczna). Posiadanie poświadczenia bezpieczeństwa może być wymagane również do pracy na określonych stanowiskach w spółkach o strategicznym dla państwa znaczeniu (np. przedsiębiorstwach energetycznych).

Kaskada ważności

Zgodnie z art. 29 ust. 4 ustawy poświadczenie bezpieczeństwa upoważniające do dostępu do informacji niejawnych wyższej klauzuli tajności uprawnia do dostępu do informacji niejawnych o niższej klauzuli tajności.

Przykładowo – osoba, która uzyskała prawo dostępu do informacji opatrzonych klauzulą „ściśle tajne", uzyska jednocześnie prawo dostępu do wszystkich informacji niejawnych opatrzonych niższymi klauzulami ochrony. Pracownik, który ma dostęp do informacji poufnych, będzie się mógł również zapoznać z informacją zastrzeżoną. Nie zajrzy już jednak do dokumentów tajnych ani tym bardziej  ściśle tajnych.

Należy zwrócić uwagę, że poświadczenie bezpieczeństwa wydaje się na określony czas. Dla informacji ściśle tajnych jest to pięć lat, dla tajnych – siedem lat, a dla opatrzonych klauzulą „poufne" lat  dziesięć.

Co z tego wynika? To mianowicie, że osoba, która uzyskała poświadczenie bezpieczeństwa i dostęp do informacji o najwyższej klauzuli tajności (ściśle tajne – pięć lat dostępu), uzyskuje również prawo dostępu do informacji tajnych przez lat siedem i odpowiednio do poufnych przez lat dziesięć.

Ponieważ zgodnie z art. 21 ust. 4 pkt 1 ustawy dokumentem uprawniającym do dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone" oprócz pisemnego upoważnienia kierownika jednostki organizacyjnej może być posiadanie ważnego poświadczenia bezpieczeństwa, należy wnioskować, że będzie  ono uprawniało do dostępu do klauzuli „zastrzeżone" przez dziesięć lat, licząc od dnia jego wydania.

Ustawa o ochronie informacji niejawnych posługuje się w swej treści dwoma pojęciami: poświadczenie bezpieczeństwa i certyfikat bezpieczeństwa (ochrony). Są one często mylone, chociaż oznaczają co innego.

Poświadczenie a certyfikat

Poświadczenie bezpieczeństwa to pisemne potwierdzenie uprawnień do dostępu do informacji niejawnych o wskazanej w nim odpowiedniej klauzuli tajności (oraz niższych) przez okres, na jaki zostało wydane.

Certyfikat bezpieczeństwa jest natomiast dokumentem potwierdzającym pozytywną ocenę bezpieczeństwa środków, urządzeń oraz innych narzędzi służących do ochrony informacji niejawnych (systemy komputerowe, pomieszczenia, sejfy, sieci teleinformatyczne). Jak wynika bowiem z art. 50 ust. 1 i 2  ustawy o ochronie informacji niejawnych, środki ochrony elektromagnetycznej przeznaczone do ochrony informacji niejawnych o klauzuli „poufne" lub wyższej oraz urządzenia i narzędzia kryptograficzne podlegają badaniom i ocenie bezpieczeństwa. Certyfikują je Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) albo Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW). Certyfikaty są wydawane na wniosek zainteresowanego podmiotu (producenta), na okres nie krótszy niż trzy lata.

masz pytanie, wyślij e-mail do autora m.cyrankiewicz@rp.pl

Ściśle tajne, tajne, poufne, zastrzeżone

Informacjami niejawnymi będą m.in.:

- stenogramy i protokoły z posiedzeń Rady Ministrów;